Field Music, Bohren & Der Club Of Gore en Nits

Niet alleen voor connaisseurs

De eerste muziekrecensie van 2020 gaat over Making a New World van Field Music, Patchouli Blue van Bohren & Der Club Of Gore en Knot van de Nits als ‘the one that got away’ uit 2019. Het was trouwens nog even spannend of ik hem vóór het eind van de maand online zou krijgen. Januari is altijd een beetje een moeilijke maand wat mijn muziekrecensie betreft. Omdat de meeste platenmaatschappijen én onafhankelijke artiesten logischerwijze hun best doen om nieuw werk vóór de kerstdagen uit te brengen wordt in de maand erna relatief weinig nieuwe muziek in de populairdere genres uitgebracht. Aangezien ik dan ook nog eens probeer om een thematisch verband tussen de besproken albums te vinden wordt het echt een oefening in geduld én een zaak van goed opletten. Vorig jaar lukte dat niet, maar gelukkig lijkt dat geen trend te worden. Sterker nog, de inspiratie borrelde flink, zeg ik kijkend naar de hoeveelheid tekst die ik voor deze review uit mijn vingers zag vloeien. Daar ga ik geen gewoonte van maken hoor, het mag best wat compacter. Beschouw het daarom maar als een wat overdreven maar met liefde gegeven nieuwjaarscadeautje.

Het thema van deze muziekreview is Conaisseursbands. Daarmee bedoel ik niet van die muziek die in de loop der jaren aan een zeker snobisme ten prooi is gevallen (denk bijvoorbeeld aan Steely Dan) of muziek die voornamelijk door andere muzikanten lijkt te worden beluisterd (zoals Dream Theater), maar over muziek die om onverklaarbare redenen slechts in beperkte kring bekend is onder door de wol geverfde muziekliefhebbers. Muziek die echt fantastisch is en dan ook terecht wordt gekoesterd door echte kenners, maar die toch ook wel een beetje ‘entre nous’ wordt gehouden en daardoor veroordeeld lijkt tot een zekere mate van obscuriteit. Wellicht uit angst dat een doorbraak naar de mainstream de kwaliteit in gevaar zal brengen, wie zal het zeggen? Hoe dan ook, zowel het uit Engeland afkomstige Field Music als Bohren & Der Club Of Gore uit Duitsland zijn van die connaisseursbands. Net als onze eigen, uit Amsterdam (en Den Haag) afkomstige Nits.

Field Music - Making a New World

De uit Sunderland afkomstige broers David en Peter Brewis richten in de eerste helft van de jaren 2000 de band Field Music op, en brengen in 2005 hun eerste, gelijknamige album uit. Door de inventieve mix van strakke art-pop en allerlei subgenres uit de rockmuziek weten de gebroeders Brewis een trouwe maar redelijk afgebakende groep liefhebbers aan zich te binden. Op de zes albums die ze daarna maken is er eerder sprake van een langzame evolutie dan van van stormachtige ontwikkelingen, maar de muziek blijft onverminderd briljant. Wat de muziek van Field Music zo goed maakt is dat je er voortdurend bekende dingen in meent te ontdekken, alsof ze álles wat goed was aan 5 decennia hoogkaraats Britse pop en rock in een slimme blender hebben gegooid en waarvan het resultaat een beetje heen en weer schommelt tussen arty pop en progressieve rock. Op 10 januari 2020 kwam Making a New World uit, hun meest ambitieuze album tot nu toe. Het is hun eerste concept-album, maar zie dat in de ruimste zin des woords. Het album gaat over de periode vlak na de Eerste Wereldoorlog en de ontwikkelingen uit die tijd die een belangrijk stempel op het verdere verloop van de geschiedenis zouden drukken. Dat had heel hoogdravend gekund, maar de Brewis broeders kozen voor een aantal schijnbaar onsamenhangende uitvindingen en gebeurtenissen, zoals de eerste radio-uitzending vanuit een vliegtuig naar de aarde, de door Franse Suffragettes georganiseerde inter-geallieerde vrouwenconferentie, die gelijktijdig met de Vredesconferentie in Parijs plaatsvond om vrouwen een grotere rol in de politiek te geven, en de uitvinding van het maandverband door het Amerikaanse bedrijf Kimberly-Clark. Stuk voor stuk interessante brokjes geschiedenis, maar ook zonder deze trivia is Making a New World een geweldig album. Er zijn vleugjes Beatles en Electric Light Orchestra te horen en Thomas Dolby is nooit ver weg. Als er echter één band is waar Field Music qua polyformiteit een beetje op lijkt dan is het wat mij betreft The Sparks, misschien niet geheel toevallig óók een samenwerking van twee briljante broers. De redelijk dynamische en lekker ruimtelijke productie is een fijne bonus bij deze eerste jaarlijstplaat van 2020.

Bohren & Der Club Of Gore - Patchouli Blue

Patchouli Blue is het elfde album van deze merkwaardige band uit Mülheim an der Ruhr. Bohren & Der Club Of Gore werd begin jaren 90 opgericht door leden van verschillende grindcore en doom metal bands die op zoek waren naar muzikale verdieping, en ontleende haar naam aan de Nederlandse instrumentale cult-doomband Gore. Hoewel het artwork van hun albums vaak nog een zekere link lijkt te vertonen met de herrie van weleer maakt Bohren & Der Club Of Gore…jazz! En wel van het allertraagste soort. Daarom wordt het ook wel Dark Jazz of Doom Jazz genoemd. Bijna zes jaar gingen er voorbij sinds hun vorige album Piano Nights, en sinds die tijd heeft drummer Thorsten Benning het voor gezien gehouden. Zijn plaats werd niet opgevuld, waardoor de band als trio verder ging. De spaarzame ritmes die op dit nieuwe album te horen zijn komen uit een drumcomputer of worden door de overgebleven bandleden gespeeld. Dit album vormt met zijn lethargische ritmes, contrabas, Fender Rhodes, orgel, vibrafoon en tenorsaxofoon de perfecte soundtrack voor een uitgebreid potje nachtelijk chillen na een wilde uitgaansavond. Patchouli Blue is extreem sfeervol en toegankelijk, maar tegelijkertijd ook een tikje spannend en onheilspellend, zoals de Twin Peaks soundtrack van Angelo Badalamenti. En hij is traaaaaag, zo verrukkelijk traaaaaag. Ik heb er geen klok naast gehouden, maar het zou me verbazen als er ergens méér dan 60 BPM wordt gehaald. De productie is vol en weids, met fraaie klankkleuren voor alle instrumenten, en je kunt niet anders dan bewondering hebben voor de enorme instrumentbeheersing die nodig moet zijn om zúlke langzame muziek zó strak te spelen.

Nits - Knot

Rond de afgelopen jaarwisseling, toen mijn muzikale jaaroverzicht van 2019 al was gepubliceerd, stiet ik op het nieuwe album van Nits, waarvan de release eind November op onverklaarbare wijze stilletjes aan mij voorbij was gegaan. Knot is het vierentwintigste studioalbum van het illustere Amsterdams-Haagse gezelschap. Achter de naam (die in 1989 van The Nits werd ingekort naar Nits) gaat 42 jaar intelligente popmuziek schuil die, volgens de band-review in de All Music Guide, beslist tot verovering van de wereld had geleid als de band niet uit Nederlands afkomstig was geweest en zich wat ambitieuzer had gedragen ten aanzien van buitenlandse avonturen. De redacteur maakt terloops nog even een muzikale vergelijking met bands als XTC en Prefab Sprout. Tsjonge jonge! Maar de Amsterdamse zanger, gitarist, liedjesschrijver en frontman Henk Hofstede en meesterdrummer cq. superpercussionist Rob Kloet en de Haagse toetsen-tovenaar Robert-Jan Stips vonden het wel prima zoals het ging. Niet gehinderd door internationale muizenissen en concessies en - God verhoede - muziektrends is de enige concessie altijd geweest dat er in het Engels gezongen werd. Maar daar bleef het dan ook bij. De muziek én de teksten voor Knot kwamen al improviserend in de studio tot stand. Een succesvol proces van ‘Instant Composing’ is voorbehouden aan slechts enkele bands, omdat er een diepe verbinding tussen de muzikanten voor nodig is. Na ruim vier decennia kwalificeren de Nits zich daar echter ruimschoots voor en het resultaat is verbluffend. Hoewel de bandleden allemaal een bijzondere mate van concentratie en betrokkenheid moeten hebben gehad is de muzikale invloed van Robert-Jan Stips op dit album groter dan ooit. Ik zou zelfs durven beweren dat hij voor het eerst sinds hij in 1993 als opvolger van gitarist Michiel Peters bij de band kwam de absolute muzikale hoofdrol vervult. Wat hij aan sfeervolle geluiden uit zijn synthesizers tovert terwijl Hofstede de piano en Mellotron voor zijn rekening neemt grenst aan magie. De teksten van Hofstede hebben overigens ook een enorme poëtische zeggingskracht. Waar hij op het vorige album Angst het overlijden van zijn moeder van zich af schreef zijn er op Knot nog twee nummers te vinden over berusting. In The Concrete House beschrijft hij zijn terugkeer naar het huis waar zij stierf. Ik weet niet of het zo bedoeld is, maar het nummer opent met een melodie die me erg doet denken aan het thema van Dapper Street van de Nits EP Kilo, een ode aan de straat waar Henk in zijn jongste jeugd woonde. In het nummer daarna, The Garden Center, hoor je aan het einde zelfs even de stem van Moeder Hofstede op een antwoordapparaat. Een ontroerend saluut, maar om de thematiek van het album nu helemaal op te hangen aan de melancholie van het afscheid gaat te ver. Terugkijken is echter onvermijdelijk voor de ouder wordende Hofstede. Zo gaat het nummer The Blue Car over het eerste solo-album van Peter Gabriel (inderdaad, die met de blauwe auto op de albumhoes), dat hem naar verluidt inspireerde om ook muziek te willen maken, en in Dead Rat Ball verbindt hij Marvin Gaye - die een tijd in Oostende heeft gewoond - met de Belgische symbolistische schilder, graficus én muzikant James Ensor, die óók in Oostende woonde maar al in 1949 overleed. Op Knot zweven de Nits zowel muzikaal als tekstueel voortdurend op het randje van droom en herinnering, en van associatie naar fantasie. De gestileerde poppareltjes waar Hofstede c.s. lang in hebben gegrossierd zijn op Knot verder weg dan ooit, maar dat maakt het album alleen maar genialer. Want hoeveel bands kunnen met droge ogen beweren dat ze zichzelf na 42 jaar nog eens helemaal opnieuw hebben uitgevonden? Knot is wat mij betreft het Magnum Opus van Nits, een meesterwerk van ongekende magnitude. En alleen al daarom had dit album in mijn jaarlijst van 2019 moeten staan.