Lossless online streaming - Tidal versus Qobuz
Lossless online streaming - Tidal versus Qobuz
Het hele plaatje - dus niet alleen de geluidskwaliteit
auteur: Max Delissen
Tidal en Qobuz zijn op dit moment de online streaming muziekdiensten waar je als muziekliefhebber met een voorkeur voor betere geluidskwaliteit niet omheen kunt. Natuurlijk moeten we - al is het maar omwille van de compleetheid - ook Apple Music, Spotify en Deezer noemen, maar die diensten bieden vooralsnog geen lossless streaming aan. In elk geval niet in Nederland. En aangezien ik van mening ben dat er vandaag de dag - afgezien van de maandelijkse kosten misschien - geen enkele reden meer is om NIET voor lossless streaming te kiezen, laten we die lossy diensten nu even buiten beschouwing. Maar als je er maar één zou kunnen kiezen, welke moet het dan worden? Tijd om ze eens naast elkaar te zetten en alle aspecten te bekijken. Uiteraard luisterde ik naar de geluidskwaliteit - die ik uiteraard ook vergeleek met bestanden die ‘native’ op mijn eigen NAS staan, maar aangezien ik volgens collega John Darko van Darko.Audio een typische ‘music first audiophile’ ben hield ik ook rekening met het muzikale aanbod van beide diensten. En tenslotte beoordeelde ik het gebruiksgemak van beide. Daar gaan we!
Tidal
Oorspronkelijk heette Tidal nog Wimp. De Noorse oprichters ervan vonden dat kennelijk een leuke naam, maar toen iemand ze er op had gewezen dat Wimp in het Amerikaanse ‘slang’ zoiets betekent als ‘lulletje lampenkatoen’ veranderden ze de naam in Tidal. Toen Tidal nog in Noorse handen was kon je er vooral als liefhebber van obscure Scandinavische Black Metal niet omheen, maar de catalogus breidde zich al snel uit om meer overlap te bieden met marktleider Spotify. Een paar jaar geleden werd Tidal verkocht aan de Amerikaanse rapper en muziekondernemer Jay-Z. Dat leverde een hoop toekomstperspectief en goodwill op, maar er waren ook wat bedenkingen waar ik later op zal terugkomen. Tidal kent twee abonnementen, Premium en Hifi. Het Premium abonnement kost nét geen tientje per maand en biedt net als Spotify lossy streaming tot maximaal 320 kb/s. Ik heb het hier dus over het lossless Tidal Hifi abonnement, dat op een cent na 20 euro per maand kost. Als je via Apple’s Appstore een abonnement afsluit betaal je 30% meer, maar behalve dat je alles ‘eenvoudig en overzichtelijk’ via de App Store afrekent zijn er geen voordelen. Gewoon via tidal.com afsluiten dus.
Qobuz
De Franse streamingdienst Qobuz heeft een wat bewogen opstartfase achter de rug. Het bedrijf heeft op de rand van de afgrond gebalanceerd en was bijna failliet verklaard, maar de Franse overheid stak daar een stokje voor en bood de helpende hand. Inmiddels is Qobuz een redelijk goed draaiend bedrijf. Toen Qobuz begin dit jaar op de Amerikaanse markt werd uitgerold, en de langverwachte integratie in Roon eindelijk een feit was, abonneerde ik mezelf voor een maand op Qobuz Studio. Je moet daar wel even een account voor aanmaken (maar dat had ik al omdat ik regelmatig gebruik maak van de downloadwinkel van Qobuz) maar dan is de eerste maand geheel gratis. Qobuz heeft vier verschillende abonnementen. Premium, dat net als Tidal Premium ongeveer een tientje per maand kost en eveneens lossy streaming tot 320 kb/s biedt, Hi-Fi, dat voor krap twintig euro per maand lossless streaming in flac kwaliteit biedt, Studio, waarbij je voor net geen 25 euro per maand ook hi-res streaming tot 24/192 krijgt, en Sublime, dat je voor 299,99 euro alleen per jaar kunt afsluiten, maar waarvoor je naast hi-res streaming ook een flinke korting op hi-res downloads krijgt. Qobuz biedt voor ieder Streaming Plan overigens korting als je per jaar betaalt, wat je het prijs-equivalent van twee losse maanden als voordeel oplevert. Uiteraard zit je er dan wel een jaar aan vast. Wanneer je per maand betaalt kun je maandelijks een ander ‘plan’ kiezen of je abonnement stopzetten. Ik begon met een gratis proefmaand van het Studio hi-res abonnement, en heb dat daarna laten doorlopen en niet teruggezet naar Hi-Fi niveau.
Tidal versus Qobuz - de Technische Verschillen
Op zich ben ik geneigd om naast de geluidskwaliteit ándere factoren - zoals de catalogus - een stuk belangrijker te vinden, maar er is toch een technisch verschil dat voor sommige audiofielen de doorslag kan geven. Het enige verschil dat er volgens mij toe doet, is namelijk dat Tidal met hun Tidal Masters (alleen beschikbaar voor Tidal HiFi abonnees) wél een groeiende maar nog steeds relatief kleine bibliotheek biedt van albums die in MQA zijn gecodeerd. Qobuz biedt dat niet. Voor mij is dat geen dealbreaker, maar gezien de ‘fuss’ die er op forums nog steeds over MQA bestaat moet je mijn mening hierover ook echt niet zien als méér dan mijn mening. En die luidt als volgt: ik vergelijk de discussie rond MQA wel eens met autobanden. Meer bepaald met de bandenverkopers die je banden op verzoek kunnen vullen met stikstof in plaats van ‘gewone’ perslucht. Het verkooppraatje is dat je banden dan langer op spanning blijven, wat veiliger en zuiniger is. Maar als je er op vakantie langs de Franse ‘autoroute’ achter komt dat je banden door je volle kofferbak wel een paar tiende bar extra druk kunnen gebruiken zul je bij het tankstation tevergeefs een stikstofpomp zoeken. Had je gewone perslucht in je banden gehad, dan kon je de sloffen van je voiture voor 50 eurocent rondom weer netjes op spanning brengen. Stikstof in je banden is toch een beetje exclusief, dus eigenlijk een subtiele manier om klanten te binden. Ook in Nederland zijn er namelijk amper stikstofpompen langs ’s Heeren Wegen te vinden. Dat gevoel heb ik ook een beetje met MQA. Elke moderne da-converter kan ‘gewone’ PCM-bestanden tot 24/192 resolutie verwerken, maar voor MQA heb je specifieke afspeelapparatuur nodig die de essentiële ‘second unfold’ kan uitvoeren. Met andere woorden, alleen met een MQA-capabele da-converter of geïntegreerde streamer profiteer je er optimaal van. Dat neemt echter niet weg dat er genoeg mensen zijn die wél MQA kunnen afspelen, dus ik schrijf deze optie zéker niet af.
Sterker nog: wat éxtra technische mogelijkheden betreft is het dus 1 : 0 voor Tidal
Tidal versus Qobuz - de Catalogus
Dit is waar het vergelijk tussen Tidal en Qobuz wat mij betreft interessanter wordt. Zoals ik al eerder vertelde scoorde Tidal in hun beginjaren vooral met een interessante subcatalogus met obscuurdere muziek, en dat was - voor mij althans - een aangename aanvulling op Spotify. Sinds Tidal werd gekocht door Jay-Z is de overlap met het aanbod van Spotify echter veel groter geworden, en je ziet op de homepage van de Tidal apps een duidelijke ‘voorkeurspromotie’ van albums die door de vrienden en genre-genoten van Jay-Z zijn gemaakt. Hij trekt zijn eigen catalogus een beetje voor. Op zich is daar niks mis mee als je interesse sterk uitgaat naar Amerikaanse Hiphop, Rap en R&B, maar als je smaak breder of dieper is zul je binnen Tidal vaak zélf ook breder en dieper moeten zoeken om interessante nieuwe muziek te vinden. Het staat er heus wel in, wat dat betreft bieden Tidal en Qobuz in grote lijnen hetzelfde, maar muziekliefhebbers met een meer eclectische muzieksmaak zijn wat het ontdekken van nieuwe muziek betreft écht beter af met Qobuz.
Misschien omdat Qobuz zich sowieso wat meer op de Europese muziekluisteraar richt, maar waarschijnlijk is dat de Fransen gewoon een véél fanatiekere en breder georiënteerde muziekredactie aan boord hebben die de collectie toch nét wat meer vanuit de muziek cureert dan vanuit de commercie. Laat ik het zo zeggen: zélfs als ik de ‘nieuw spannend speledingetje’-factor meereken, heb ik in de eerste maand dat ik Qobuz gebruikte gewoon méér nieuwe muziek ontdekt en aan mijn collectie toegevoegd, dan heel het jaar ervoor via Tidal. Dat is weliswaar volkomen persoonlijk, maar ‘just sayin’…’
De hi-res downloads die Qobuz in hun download shop aanbiedt kun je, wanneer je in je account bent ingelogd, óók via de desktop-app rechtstreeks op je computer binnenhalen. Hier is nog wel een opmerkelijke kleinigheid te melden, die overigens niet direct met Qobuz te maken heeft. Het betreft een kleine onduidelijkheid in Roon. Qobuz biedt van sommige albums namelijk zowel een gewone als een hi-res versie aan in hun streaming bibliotheek, maar er zijn óók albums die weliswaar een hi-res logo dragen, maar waar in de desktop app van Qobuz netjes bij staat vermeld dat de hi-res versie uitsluitend als download in de shop beschikbaar is. Roon maakt dat onderscheid echter niet, en toont het bestand in gewone resolutie als hi-res. Geen dingetje van Qobuz dus (en inmiddels als ‘bug’ gemeld bij Roon) maar wel handig om te weten.
Vlak voor rust staat het daarom gewoon 1 : 1 bij Tidal tegen Qobuz
Tidal versus Qobuz - de Apps
In de tweede helft bekijken we de apps van beide aanbieders. Zowel de desktopversies als de mobiele versies van beide bedrijven zijn eigenlijk gewoon dik in orde. Tidal heeft gekozen voor een zwart thema, wat in de avonduren prettiger aan het oog is, en Qobuz heeft een wit thema, wat overdag beter werkt. Aan intuïtief bedieningsgemak ontbreekt het echter bij geen van tweeën. Het is uiteraard even wennen als je overschakelt, want dingen zitten natuurlijk niet op dezelfde plaats, maar als je het mij vraagt hebben ze goed naar elkaars interface gekeken voor ‘wat er op en aan moet zitten’. De vormgeving is dan meer een smaakkwestie. Mijn voorkeur gaat licht uit naar de Qobuz interface, maar Tidal reageert soms nét iets sneller, iets dat vooral binnen Roon opvalt, maar daar is het ongetwijfeld een softwarevraagstuk dat in toekomstige updates zal worden opgelost.
Gelijkwaardig dus, en omdat we niet aan halve punten doen staat het hiermee dus 2 : 2.
Tidal versus Qobuz versus ‘native’ - De geluidskwaliteit
Dit zal voor velen toch de doorslaggevende factor zijn, en dat begrijp ik. Buiten mijn professionele kennissen- en vriendenkring ken ik maar heel weinig mensen die een Tidal of Qobuz abonnement hebben vanwege de hogere resolutie van de lossless bestanden die je ermee kan afspelen. Dat tweede tientje per maand (waar je vroeger nét 1 ‘Nice Price’ cd voor kon kopen) is vaak teveel gevraagd. Het feit dat marktleider Spotify een aandeel van meer dan 40% ‘gratis’ luisteraars heeft die advertenties tussendoor voor lief nemen, spreekt wat dat betreft boekdelen. Maar goed, ik ga dus wél voor de beste geluidskwaliteit, en het feit dat jij dit artikel leest zegt denk ik ook wel wat, dus snel door met het tweede deel van de tweede helft.
Hoe heb ik het aangepakt? Om te beginnen moest ik een da-converter gebruiken die moeiteloos met alle bestandsformaten overweg kon, inclusief MQA. Uiteraard heb ik een aantal van dat soort converters in huis, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik die niet dagelijks in gebruik heb. De keuze viel op de kleine maar bijzonder fraai klinkende iFi nano iDSD Black Label, die ik met een AudioQuest NightHawk hoofdtelefoon beluisterde én via een AudioQuest Big Sur interlink op mijn eigen referentieset (PrimaLuna buizenversterker en Kharma prototype luidsprekers - voor de ‘gear-fetisjisten’) aansloot. Roon was in alle gevallen de afspeelsoftware. Vier weken luisterde ik allerlei soorten muziek uit alle mogelijk bronnen, en daar kwam al vrij snel een bepaald beeld uit naar voren. Voor de definitieve luistertest had ik echter een track nodig die in alle resoluties en bestandsformaten beschikbaar was. De keuze - na uitgebreid speurwerk, want informatie over welke master er is gebruikt ontbreekt bij vrijwel elk album - viel op Happiness Is Easy van The Colour Of Spring van Talk Talk. De netjes (lees: mooi dynamisch) geremasterde versie uit 1997, die later ook gebruikt is voor de hi-res remaster uit 2014, is via Tidal als gewone flac file én als MQA master te beluisteren, bij Qobuz als gewone flac file en als 24/96 hi-res bestand, én ik heb hem zowel in flac als in 24/96 hi-res op mijn NAS staan. De beschreven verschillen in geluidskwaliteit zijn een gemiddelde van de luistersessies via de AudiQuest NightHawk rechtstreeks vanuit de iFi nano iDSD Black Label en via de referentieset. De beschrijvingen staan in volgorde van voorkeur, waarbij ik het lekkerste bewaar tot het laatst.
Op de zesde plaats eindigde de gewone flac file via Tidal. Die klonk van allemaal het ‘donkerst’, met het minste dynamiek en hij miste een klein topje aan detaillering. Dat was gedurende de vier weken dat ik allerlei muziek beluisterde ook wat ik bij andere muziek merkte. Alsof er bij muziek die ik via Tidal binnenhaalde tóch nog enige compressie plaatsvond.
Op de vijfde plaats eindigde de flac file via Qobuz. Die klonk soepeler en schoner, maar nog met licht aangezette s-klanken ten opzichte van de hoger geëindigde kandidaten. Maar instrumenten en zang hadden net iets meer kleur en vooral in ritmisch opzicht was Qobuz sterker dan Tidal, dat de muziek naar verhouding een beetje leek te versmeren. Op de vierde plaats eindigde de remaster in gewone flac-resolutie die op mijn NAS staat. Wat vooral opviel was dat deze meer rust had dan beide online versies, en daarom prettiger luisterde. Hij ‘liep soepeler het oor in’ als het ware, en tonaal was hij ook correcter, met gedetailleerde maar ook zachtere hoge tonen.
Op de derde plaats eindigde de MQA Master versie via Tidal die tot 24/96 resolutie werd uitgepakt door Roon en de iFi. Deze versie had wat meer klankkleur dan de ‘native’ flac versie op de NAS, en hij klonk voller en krachtiger. Hieruit bleek wat mij betreft dat hi-res online streaming wel degelijk een meerwaarde kan bieden ten opzichte van ‘normale’ resoluties die je zelf in huis hebt. Of dat bij elk album zo is betwijfel ik, omdat er ‘in real life’ te veel slecht geremasterde albums in omloop zijn waarbij een hogere resolutie door de extreme compressie geen enkele zin heeft. Maar bovendien zul je lang niet altijd naar albumversies kunnen luisteren die afkomstig zijn van dezelfde master. Maar gemiddeld toch de duim omhoog voor Tidal MQA.
Plaats twee was - en dat kwam niet als verrassing - voor de Qobuz hi-res 24/96 versie. Deze klonk opener dan de MQA versie via Tidal en er zat meer rust in de muziek, die tevens schoner klonk. Ook de timing leek wat vlotter te zijn, waardoor de muziek vloeiender en aanstekelijker werd weergegeven. Als je ervan uitgaat dat Tidal en Qobuz dezelfde master hebben gebruikt moet er dus een andere reden zijn waarom Qobuz een lichte voorsprong heeft ten opzichte van Tidal. Welke dat kan zijn is er een voor de geleerden. Mijn theorie is - en ik sta open voor suggesties - dat het ermee te maken heeft dat de servers van Tidal in Amerika staan en die van Qobuz in Frankrijk, en dat de bestanden vanuit Amerika - hoewel met de snelheid van het licht - een groter traject over het internet hebben moeten afleggen naar mijn router, waardoor een klein component aan jitter in de datastream kan zijn ontstaan. Wie het weet mag het zeggen. Dat zou echter wel een goede verklaring zijn voor de nummer-1 positie, die trots wordt bekleed door de officiële 24/96 versie van het album die op mijn NAS staat. Ik moet toegeven dat de verschillen met Tidal en vooral met Qobuz heel kleine waren, maar dat de ‘native’ versie op alle genoemde karaktereigenschappen gewoon meer punten scoorde. Hij had net wat meer rust, klankkleur, neutraliteit, dynamiek, ruimtelijkheid en ritmische samenhang. En dus bood hij onder de streep het ultieme muziekgenot in deze luistertest.
De Eindstand
Er zijn, zo heb ik vastgesteld, meerdere redenen te bedenken om voor Tidal of juist voor Qobuz te kiezen. Als je de streamingdienst van je keuze voornamelijk binnen Roon wil gaan gebruiken kun je het stuk over de interface en de apps laten voor wat het is. Maar als je net als ik een brede smaak hebt, maar desondanks niet zo heel erg vaak luistert naar - hou me ten goede - zwarte Amerikaanse popmuziek, dan is Qobuz duidelijk de winnaar op het gebied van muzikaal aanbod. Als je per se gebruik wil kunnen maken van MQA is de keuze duidelijk: Tidal. Als je hi-res in zijn volle oningepakte glorie ook prima vindt, of er domweg de da-converter niet voor hebt, dan zou ik Qobuz kiezen, zelfs als je daar 5 euro in de maand méér voor moet betalen. Want wat is nu 5 euro per maand? Twee Cappufrappumoccalattechino’s van de Starbucks op het station. Dan drink je maar één dag in de maand gewoon de net-niet-helemaal-geen-koffie uit de automaat op je werk. Of pak een keer de Warme Chocolade’melk’ of zo. Doe eens gek… Want ook wat de geluidskwaliteit betreft heeft Qobuz wat mij betreft het beste team in het veld. Zowel in gewone resolutie als in hi-res klinkt Qobuz beter dan Tidal. En hoewel ‘native’ bestanden doorgaans nog nét wat beter klinken is dat verschil totaal niet relevant als je de streamingdienst - net als ik - vooral gaat gebruiken om muziek te beluisteren die niet op je eigen NAS te vinden is.
De eindstand is derhalve 2 : 3 in het voordeel van Qobuz. Shirtjes ruilen en onder de douche!
Muziek
Wil je zelf horen waar Max over schrijft? Klik dan op de links hieronder en ervaar de verschillen in geluidskwaliteit:
Tidal
Qobuz
De officiële 24/96 download is onder andere hier te koop.
Dit document is eigendom van art's excellence - © copyright 2019
Met grote interesse heb ik uw artikel "LOSSLESS ONLINE STREAMING - TIDAL VERSUS QOBUZ” van 26 april 2019 op uw website gelezen. We leven nu in 2024 en ik ben erg benieuwd of u nog steeds achter de uitslag van deze vergelijkende test staat.
Zelf ben ik jarenlang Spotify luisteraar geweest, maar sinds een jaar ben ik de High-End hifi binnengestapt en ik hoor duidelijk de verschillen die ik in CD- en HiRes-kwaliteit op mijn server heb staan in vergelijking met de Spotify streams. Ik sta nu dus voor de keuze om ofwel Tidal ofwel Qobuz in huis te halen. Het verschil tussen de beide aanbieders is qua prijs niet doorslaggevend, dus zal ik kiezen voor de kwaliteit en het muziekaanbod. Ik ben dus heel benieuwd hoe u er nu, 5 jaar later, naar kijkt. Ook het ontdekken van nieuwe muziek is voor mij niet onbelangrijk. En nee, ik ben geen hiphop fan.
Een andere vraag is hoe u aan de HiRes-bestanden op uw server bent gekomen, omdat u deze als destijdse winnaar hebt betiteld. Zijn deze in de online shop van Qobuz gekocht? Of komen deze ergens anders vandaan? De HiRes-bestanden die ik heb zijn door mijn HiFi dealer op de server gezet, maar dit was een beperkte en eenmalige actie. Overigens ben ik ook zeer tevreden met de CD-kwaliteit, maar als HiRes toch beschikbaar is...
Ik hoop dat u deze mail leest of dat een van uw collega’s van de redactie de mogelijkheid heeft om zich over het resultaat van deze test uit te spreken. In ieder geval alvast heel erg bedankt.
Met vriendelijke groet,
Harry Zweers
Allereerst ook mijn dank voor de aardige en uitgebreide reactie. Ik schrijf u dit antwoord als laatste klus op de laatste dag vóór mijn zomervakantie.
Laat ik eerst de vraag over de herkomst van mijn HiRes bestanden beantwoorden. Die komen inderdaad vrij vaak - net als in het geval van Talk Talk - uit de downloadshop van Qobuz. De voornaamste reden daarvoor is gemak. Ik ben Qobuz abonnee en dus kom ik met de meeste HiRes albums in aanraking via Qobuz. Ik heb weliswaar ook abonnementen op Tidal en Apple Music, dat is het noodlot van de hifi- en muziekrecensent, maar die gebruik ik vooral voor mijn muziekrecensies.
De tweede reden, die ik even belangrijk vind, is de integriteit van de bestanden. Qobuz past, voor zover als mijn meest recente informatie strekt, nog steeds geen ‘watermarking’ toe om hun digitale bestanden te beveiligen. Zowel voor hun downloads als voor hun online streaming niet. Hoewel ik de noodzaak van kopieerbeveiliging begrijp heb ik er moeite mee om het te accepteren, aangezien watermarking in mijn ervaring nooit volledig ‘onhoorbaar’ is. Hoor ik dat verschil? Ongetwijfeld niet in alle gevallen. Sommige muziek leent zich nu eenmaal béter tot klankmatige analyse dan andere, maar het gaat mij om het principe.
Of andere leveranciers van legaal downloadbare HiRes muziek wél watermarking gebruiken is vaak onbekend. Daarom maak ik er bij twijfel geen gebruik van. De enige andere bron waarvan ik voldoende zeker weet dat ze ’schone’ bestanden verkopen is Highres-Audio uit Duitsland, maar zij bieden dan weer niet van alle albums de hoogst verkrijgbare resolutie aan. Daarom dus Qobuz. Of Bandcamp, omdat je daar in veel gevallen rechtstreeks aan de uitvoerende artiest betaalt, maar de grote mainstream releases zijn daar doorgaans niet te vinden.
Mijn antwoord op de vraag of Qobuz nog steeds de betere ‘overall’ gebruikerservaring én de beste geluidskwaliteit biedt is: gevoelsmatig wél, maar ik zou daar opnieuw in moeten duiken. Tidal heeft inmiddels immers afscheid genomen van MQA, beide aanbieders hebben stappen gemaakt op het gebied van de ontsluiting van hun aanbod (en hun aanbod zélf) en mijn digitale keten is aanzienlijk verbeterd sinds de vorige beoordeling. Dus wellicht zijn de resultaten nu anders. Alléén dát vraagt al om een nieuwe analyse.
Bovendien moet er nagedacht worden over de vraag of we Apple Music in dit nieuwe vergelijk zouden moeten meenemen. Zij bieden namelijk inmiddels ook lossless HiRes muziek aan, maar er zijn aanwijzingen dat ze een eigen mastering toepassen, en het is ook niet altijd evident welke resolutie hun als HiRes aangemerkt bestanden hebben. Een bestand met een resolutie van 24bit/44.1kHz mag al HiRes genoemd worden, maar ten opzichte van hetzelfde bestand met een resolutie van 24bit/96kHz kunnen er kleine maar belangrijke verschillen in geluidskwaliteit hoorbaar zijn. Ervan uitgaande dat beide van dezelfde master afkomstig zijn, anders is er geen eerlijk vergelijk mogelijk, maar dát is bij Apple dus óók niet altijd duidelijk.
Tóch kan een bestand met een lagere resolutie bij Apple Music anders/beter klinken, bijvoorbeeld door geen watermarking toe te passen, hetgeen Apple volgens mijn informatie óók niet doet, of door een andere lossless codering te gebruiken (Apple Lossless klinkt anders dan FLAC). Alleen is Apple Music niet geïntegreerd in de software van Roon en Lightning DS van AURALiC, de twee muziekspelers die ik dagelijks gebruik, hetgeen een 1 op 1 vergelijk bemoeilijkt.
U ziet, er is zéér veel om in overweging te nemen om deze ogenschijnlijk eenvoudige vraag te beantwoorden. Daarom beantwoord ik hem op dit moment nog even niet. Of althans niet concreet, u zult het even met mijn "gevoelsmatig wél” moeten doen. Maar vrees niet, er kómt een antwoord. Uw vraag heeft ons namelijk geïnspireerd om hier opnieuw over na te gaan denken, en we hebben inmiddels besloten om in het najaar een update te gaan maken van het oorspronkelijke Tidal versus Qobuz artikel. Hoe dat er precies komt uit te zien gaan we na onze zomervakantie bepalen, maar dankzij uw vraag komt er dus een update of zelfs een opvolgend artikel!
Veel goede muziek en luisterplezier toegewenst!
Vriendelijke groet, Max Delissen
-de aankondiging van Tidal dat zij binnenkort MQA FLAC's gaan vervangen door non- MQA FLAC's,
-de daarop volgende aankondiging van Lenbrook/HD Tracks dat zij binnenkort een nieuwe streamingservice specifiek MQA FLACS zal gaan streamen,
-gelet ook op mijn inmiddels verruimde inzichten,
verwaardig ik me ruim 5 jaar na de eerdere reacties deze discussie aan te vullen.
DISCLAIMER
Het respecteren van ieders mening is een groot goed. Het is altijd goed om je eigen (luister-) ervaringen te blijven toetsen aan de bevindingen van anderen. De inbreng van art's excellence daarbij kan ik niet genoeg prijzen.
MIJN REACTIE
Ik snap de vraagtekens die Garmt en anderen bij MQA hebben. Vragen zijn er om inzicht te vergroten. Ik hoop daar bij van dienst te zijn met onderstaande reactie.
De specifieke eigenschappen van de apparatuur (microfoons, recorders en D/A converters) waarmee een opname wordt gemaakt voegen onvermijdelijk (en hoorbaar!) verlies aan geluidskwaliteit op. Bij de ene opname valt dat duidelijker te horen dan bij de andere. Dat hangt onder meer samen met het vakmanschap van muzikant en opname technicus.
(Terzijde: Helaas is in het algemeen, maar zeker bij nieuwe (populaire) muziek, niet in het minst uit de Jay-Z- stal, die ambachtelijkheid aan het verdwijnen). Dat geldt evenwel niet voor jullie smaakvolle selectie op deze pagina's.
Aan de weergave-kant cumuleren de beperkingen van de luisterruimte, fysieke en mentale luisteromstandigheden en de eigenschappen van de weergave-apparatuur met die van de opnameketen.
Gelet op het voorgaande durf ik te verdedigen dat elke FLAC, of andere container, met of zonder toepassing van MQA in meer of mindere mate per definitie "lossy" is.
Het is niet anders en ik kan er werkenderwijs met jullie hulp steeds beter mee leven!
Dat laat onverlet dat ik bij veel van mijn favoriete opnames de "meerwaarde" van de MQA techniek positief waardeer.
Ik kan de ratio daarachter niet beter verklaren dan Bob Stuart en Keith Howard al in 2015 hebben gedaan in een artikel geschreven voor het Japan Audio Society Journal. Niet zomaar een forum.
De lezing daarvan vraagt enige inspanning, maar kan ik iedere muziekliefhebber van harte aanbevelen!
https://www.jas-audio.or.jp/jas_cms/wp-content/uploads/2015/09/201509-008-019.pdf
P.S. Ik ben oprecht geïnteresseerd in elke gemotiveerde reactie!
Op Amazon,Quobuz en downloadsites waren ze gewoon als CD en eentje zelfs als SACD beschikbaar.
Tidal neemt zijn klanten duidelijk niet serieus en heeft voor mij als serieus streaming platform dan ook afgedaan.
Toch deze financiële bedenking, die in het audiofiele milieu niet altijd in rekening wordt gebracht. Tidal heeft een familieformule voor het Hifi abonnement: 6 personen voor € 30,00. Ik heb deze met familie en vrienden, wat neerkomt op € 5,00 per persoon voor MQA streaming.
Als Qobuz met iets gelijkaardigs komt, schakelen we onmiddellijk over.
Ik heb een mening over MQA en die is dat het formaat belooft een betere geluidskwaliteit te kunnen bieden door vage beloftes als 'deblurring' etc., maar dit in mijn ervaring met alle testen die ik heb gedaan, niet waarmaakt. MQA komt altijd slechter uit de bus dan de 'originele' high-res file. Dit is ergens ook niet verwonderlijk, aangezien het een lossy codec is. Er gaat dus gewoon informatie verloren. Dat er een 192kHz/24bit file kan worden geëxtraheerd uit een 44.1kHz/16bit 'core' bestand, is feitelijk al verdacht, want waar komt die informatie vandaan? Nou, uit de least siginificant bits van het 16 bit bestand, dat ineens dus niet meer 16 bit is, maar wellicht maar 13 of 14 bit, vanwege de verhoogde (vermeend onhoorbare) verhoging van de ruisdrempel. Hmmmm... Dat je voor MQA ook nog eens specifieke apparatuur nodig hebt, is een extra nadeel. Voor mij zou dus de 1-0 absoluut een 0-1 moeten zijn: liever echt high-res dan 'nep'. Dan heb ik het trouwens nog niet over de enorm verhoogde hoeveelheid hoogfrequente ruis die de 'tijdscorrecte' digitale filters van MQA in het muzieksignaal achterlaten. Ook vermeend niet hoorbaar en niet significant... Volgens MQA...
Dan ook iets over het minder goed klinken van 'normale' flac files van TIDAL versus 'dezelfde' files op Qobuz. Punt is: die files zijn niet hetzelfde. Wat dus ook de geluidskwaliteitsverschillen verklaart. Die liggen dus zeker niet in het feit dat de server verder op de aardbol staat: dat is namelijk een technisch niet hard te maken verhaal. Wat is wel de verklaring? TIDAL gebruikt 'water marking' in hun niet-MQA bestanden. Watermerken van audio wordt gedaan om de oorsprong/bron van een file te kunnen achterhalen. In dit geval of de stream is 'gestolen' van TIDAL. Maar net als de 'verscholen' bits in MQA, zijn deze 'verscholen' bits wel degelijk hoorbaar. Van wie ik dit weet? Van meerdere mastering jongens...
Hopelijk een interessante aanvulling, die echter wat mij betreft niets afdoet aan de bevindingen. Hoogstens dat mijn voorkeur alleen al vanwege de 'echte' high-res files neigt naar Qobuz.
De reden waarom ik Tidal op basis van de technische mogelijkheden tijdelijk de voorsprong geef (1-0) heeft niets te maken met de geluidskwaliteit die ik verderop in het artikel aan de orde breng. Hoewel niet alle extra functionaliteit evenveel waarde heeft (ik deel je inhoudelijke mening over MQA namelijk 100%) kunnen we niet ontkennen dat MQA op dit moment onder een bepaalde groep audiofielen nog steeds zoveel stof doet opwaaien dat fabrikanten zich ook nog steeds geroepen voelen om hun oor hiernaar te laten hangen. Het feit dat er nog steeds nieuwe da-converters op de markt komen die (al dan niet gecertificeerd) met MQA kunnen omgaan is een duidelijk teken dat de opmars nog niet ten einde is.
Het lijkt een beetje op de pixelrace bij digitale camera's die ongeveer een decennium geleden de hele discussie over wat wérkelijk belangrijk was vertroebelde. Een technisch perfecte foto hangt namelijk niet alleen af van het aantal pixels, net zoals de beste geluidskwaliteit niet afhangt van het aantal bits en zéker niet van de aanwezigheid van een MQA codering. Ik denk dat ik mijn eigen twijfels over de relevantie van MQA voldoende aan bod laat komen in het artikel, maar ik kan niet anders dan andermans afwijkende keuze daarin respecteren. Daarom dus 1-0 en niet 0-1 ;-)
Dat is interessant. Maar waar kan ik dat vinden? In de Qobuz app of de desktop Windows versie?
Groet, Frank
Bedankt voor je waardevolle aanvulling. Waarom jij het verschil minder hoort dan anderen weet ik niet, misschien dat niet alle opnames het verschil even duidelijk laten horen. Gebruik je daarvoor standaard de Linn Kazoo app? Wij luisteren uitsluitend naar Roon en daar zijn de verschillen prima te horen. Anyways, uiteindelijk gaat het om de muziek, en als je daar bij Qobuz naar zoekt dan zie je een keur aan hi-res albums. Zeker als je de desktop of iOS applicaties gebruikt worden hi-res bestanden keurig met een bijpassend logootje weergegeven. Als je die vervolgens in je favorieten zet dan kun je ze in iedere app afspelen. Zoals met alles in het leven, er is altijd ruimte voor verbetering, dus wie weet komt er ooit nog eens een echt hi-res zoekbutton... ;-)
Groetjes, Kees Jan
Groetjes, Kees Jan
