Alternatieven voor iTunes

Een introductie

Wie een Mac heeft maakt vrijwel zeker gebruik van iTunes om zijn digitale muziekcollectie te beheren en af te spelen. Daar is op zich niks mis mee, want iTunes is een uitstekend programma dat intuïtief werkt en waar je nog veel meer mee kunt dan alleen muziek afspelen. Het is bovendien gratis. Toch is iTunes niet de beste keuze als je op hoog niveau muziek vanaf je computer wil beluisteren. Los van alle hardware die je daarvoor kan gebruiken (vooral kabels en DAC’s) zijn er aantal alternatieven voor iTunes waarmee je nog wel het een en ander aan de geluidskwaliteit kunt verbeteren.

Die alternatieven voor iTunes kun je grofweg in twee types onderverdelen: stand-alone, en als ‘schil’ rond iTunes. De stand-alone spelers hebben een eigen interface, terwijl de spelers die als schil rond iTunes worden geïnstalleerd gebruik maken van de interface en mogelijkheden van iTunes, soms met een (klein) extra display. Dat kan een voordeel zijn voor wie erg verknocht is aan de bediening van iTunes, maar in de praktijk kun je ook vrij snel aan een nieuwe vormgeving en een andere indeling wennen. Zonder heel diep op de klankverschillen in te gaan (smaken verschillen tenslotte) zal ik in deze meest uitgebreide aflevering aller tijden van ‘to the MAX’ de meest gangbare alternatieven introduceren en toelichten. Ter lering en vermaak uiteraard, maar toch ook opdat we nóg beter van muziek kunnen genieten. Extragratis allerlei nuttige informatie, allemaal in één artikel. Beschouw het maar als een vroeg kerstcadeautje…

BitPerfect

BitPerfect is een klein programma dat iTunes als interface gebruikt. BitPerfect is in de App Store verkrijgbaar en kost op dit moment €8,99 (prijs kan na verloop van tijd wijzigen). Na installatie verschijnt rechtsboven in je beeldscherm een icoontje (in het rijtje waar je ook de datum en tijd ziet staan), wat ook meteen de enige zichtbare indicatie is dat BitPerfect op je computer staat. Als je op dat icoontje klikt opent zich een menu van waaruit je onder andere iTunes kunt opstarten. In dat menu kun je ook de nodige instellingen voor je geluid veranderen. Er zit een upsamplingmodule in BitPerfect (gebaseerd op het open-source programma SoX) en je kunt nog wat andere digitale trucs uithalen. Speel er gerust mee, en kies wat je zelf het beste vindt klinken. In het instellingenmenu moet je (net als bij alle andere spelers) de geluidskaart of DAC kiezen die je wilt gebruiken voor muziekweergave. BitPerfect dirigeert de pingetjes en tuutjes die je computer met enige regelmaat voortbrengt automatisch naar de interne geluidskaart van je computer, zodat je ze niet door de muziek heen hoort. Een ander voordeel van BitPerfect (en eigenlijk van alle alternatieve muziekspelers) is dat het programma automatisch de juiste bitrate en samplingfrequentie kiest, ook bij HiRes materiaal. BitPerfect is vooral aan te raden voor mensen die al een flinke muziekbibliotheek in iTunes beheren en waarin alleen bestandsformaten staan die standaard door iTunes kunnen worden afgespeeld. Het programma kán het zeer populaire bestandsformaat FLAC afspelen, maar daar zijn wel wat kunstgrepen voor nodig omdat je FLAC-bestanden nooit standaard in je iTunes bibliotheek kunt zetten. Als je veel van die bestanden hebt kun je dus beter voor een andere speler kiezen, tenzij je zin hebt om uit te zoeken hoe je dat voor BitPerfect moet doen. BitPerfect klinkt hoorbaar beter dan iTunes, met meer diepte en warmte. Het verschil is niet enorm, maar voor de prijs ga je er absoluut flink op vooruit met je geluidskwaliteit

download hier BitPerfect

Decibel

Decibel wordt op de markt gebracht door SBooth.org, een bedrijf dat ook de populaire (gratis) ripping-tool Max en de metadata-editor Tag (eveneens gratis) voor Mac OSX maakt. Decibel is niet gratis maar ook niet erg duur. De volledige versie (een andere is er trouwens niet) kost ongeveer €25. Decibel is een stand-alone speler die zéér eenvoudig is vormgegeven. Het is een venster waar je de af te spelen tracks in kunt slepen. In het Inspector-window zie je alle relevante informatie over de afgespeelde bestanden staan, inclusief een afbeelding van het hoesje, mits dat ‘embedded’ in je files aanwezig is. De cover-art wordt ook als achtergrond van de playlist gebruikt, wat ervoor zorgt dat je regelmatig een nieuw uitzicht hebt. Dat dient geen doel, maar leuk is het wel. Het voordeel van de eenvoudige opzet van Decibel is dat het een vrij ‘lichte’ speler is die weinig beslag legt op de CPU van je computer. Ook Decibel kun je automatisch de juiste bitrate en samplingfrequentie laten kiezen en je kunt ook instellen dat het programma je muziek met ‘Exclusive Access’ afspeelt, waardoor uitsluitend het signaal van de afgespeelde tracks naar de in het menu aangegeven DAC worden gestuurd. Het inschakelen van deze functie betekent wel dat alle andere geluiden die je computer afspeelt (bijvoorbeeld het geluid van een YouTube filmpje dat je online bekijkt) niet via de aangewezen DAC maar via de interne luidsprekers van je computer wordt weergegeven. Dit geldt trouwens voor alle Spelers, alleen verschilt de naam van deze functie nog wel eens. Vaak wordt het ‘Hog Mode’ genoemd, en die is in principe altijd apart in of uit te schakelen. Omdat Decibel zeer eenvoudig werkt en je er zowat alle bekende bestandsformaten mee kunt afspelen zonder tussendoor instellingen te moeten veranderen is dit een prima speler voor mensen die niet erg hechten aan de interface van iTunes. Ook mensen die een grote collectie FLAC bestanden hebben zullen Decibel kunnen waarderen. Een nadeeltje van Decibel is dat het echt en drag&drop speler is. Je kunt wel een playlist bewaren, maar dat is de lijst met tracks die in het scherm staat op het moment dat je Decibel afsluit. Je kunt playlists dus niet apart opslaan en later weer oproepen. Decibel klinkt beter dan standaard iTunes, met meer verfijning en definitie, het verschil in ruimtelijkheid is echter niet enorm. Maar mede dankzij zijn eenvoud is dit toch een fijne speler.

download hier Decibel

Fidelia

Dit is een echte stand-alone speler, die er zelfs een beetje uitziet als een all-in-one versterker/streamer. Fidelia, gebouwd door Audiofile Engineering, werkt net als Decibel met een playlist waar je muziekbestanden in sleept. Het toevoegen van de files aan de playlist duurt relatief lang, maar als je eenmaal gaat luisteren wordt het wachten beloond. De standaardversie kost ongeveer €15 en klinkt eigenlijk al heel goed. Dit is de goedkoopste speler die gebruik maakt van de superieure Izotope 64-bit digitale ‘engine’ die echt een stuk beter klinkt dan de SoX engine in BitPerfect. Het uiterlijk van de interface is een beetje ‘camp’ vanwege het nogal neppe wortelnoten houtmotiefje dat de makers op de speler hebben aangebracht, maar de bediening is een eitje en de grote volumeknop laat zich met de cursor heel soepel bedienen. Ook de grote VU-meter en de weergave van de waveform in het ‘display’ zijn erg gaaf. Wanneer je voor nog eens €38 de Advanced add-on koopt kan Fidelia opeens ook in ‘Hog Mode’ spelen en krijg je toegang tot de upsampling mogelijkheid in de Izotope 64-engine. Is dat een voordeel? Ja en nee. Fidelia klinkt in de standaardversie eigenlijk al heel goed, en upsampling vraagt nogal veel rekenkracht, zodat een moderne computer met een snelle processor en veel intern geheugen (minimaal 8Gb) eigenlijk wel een must is. Een nadeel is ook dat er geen cover-art wordt afgebeeld, en dat de Play knop tijdens het afspelen niet in een Pauze knop verandert. Het verwijderen van files uit de playlist gaat ook een beetje omslachtig (uitsluitend via het menu Edit). Maar de klank, die warm en ruimtelijk is, maakt veel goed. En als je wél de upsampling kunt gebruiken merk je dat de weergave echt nog wel een stukje beter kan. Is dat de meerprijs waard? Ik neig er sterk naar om te zeggen van wel…

download hier Fidelia

Pure Music

Net als BitPerfect is Pure Music van Channel D voor het afspelen van muziek volledig afhankelijk van de iTunes interface. De belangrijkste instellingen kun je doen in een verticale balk die naast je iTunes venster verschijnt, en boven je iTunes venster komt een nogal groot extra display te staan waarin de songtitel en de naam van de artiest voorbij scrollen. Het grootste deel van de instellingen moet je alsnog via het menu doen, maar de meeste daarvan zijn in principe éénmalig, dus dat is niet zo’n probleem. Pure Music kan, voor je tot definitieve aanschaf overgaat, eerst als volledig werkende demo worden gedownload. Als je na het verstrijken van de trial besluit om Pure Music aan te schaffen kost dat €103. Een lieve duit, maar de vele mogelijkheden en de zeer goede geluidskwaliteit maken de aanschaf minder pijnlijk. Er zijn echter wel een paar nadelen aan Pure Music. Zo is de interface in de twee extra balken naast je iTunes venster ronduit lelijk en nogal rommelig, en een belangrijke functie als ‘Hog Mode’ zit naar mijn smaak te diep in het menu verstopt. Pure Music maakt geen gebruik van de digitale engine Izotope 64, maar heeft twee eigen engine’s ontwikkeld. Daarvan is de ‘NOS Type Classic’ het interessantst omdat die - gezien de naam en de klank - een emulatie lijkt te zijn van een buizen-uitgangstrap. Waar de standaard ‘High Fidelity’ instelling (trouwens ook diep in het menu weggestopt) een open en transparant geluid geeft dat veel diepte, detail en klankkleur laat horen krijg je met de NOS Type Classic instelling een wat warmer geluid dat inderdaad aan een buis doet denken. Wat ik er echter aan mis is een stukje harmonische rijkdom die een echte buis wel geeft, maar dat is digitale spijkers op laag water zoeken. Voor wat dunner klinkende muziek is dit een fijne instelling, en daarom is het extra jammer dat hij zo moeilijk te vinden is. Pure Music biedt naast een goede geluidskwaliteit alle bekende gemakken, zoals automatische omschakeling van bitrate en samplingfrequentie en het afspelen van FLAC. Of ik er 103 euro voor over zou hebben? Heel eerlijk: ik twijfel. Want ik verwacht voor dat geld op zijn minst een kekke uitstraling van de toegevoegde interface. Maar als je daar niet gevoelig voor bent is dit gewoon een erg goed klinkende speler met interessante opties.

download hier Pure Music

Audirvana+

Audirvana is, net als het hierna te bespreken Amarra, een hybride speler die als schil rond iTunes kan worden gebruikt, maar ook als stand-alone kan fungeren. Niet zo lang geleden was er nog een gratis versie verkrijgbaar (die hier en daar nog te downloaden is onder de naam Audirvana Free) maar die werkt in veel gevallen niet goed of zelfs helemaal niet onder het nieuwe OS X Mavericks besturingssysteem van Apple. Een update die dat oplost wordt niet meer verwacht, Audirvana heeft besloten om al haar aandacht te richten op de ontwikkeling van Audirvana+. Deze kost, na een gratis testperiode van 15 dagen, ongeveer €72. De website vermeldt overigens €59, maar daar komt nog 21% BTW bij dus reken je niet te rijk… Audirvana heeft voor de stand-alone versie (net als Fidelia) gekozen voor een soort van ‘fysieke’ cd-spelerachtige interface, die er een stuk strakker uitziet dan die van Fidelia. Ook op geluidskwaliteit scoort Audirvana erg hoog. De nieuwste versie heeft een volle, warme klank met de grootste en diepste ruimtelijke weergave van alle spelers die ik heb beluisterd. Er is veel detaillering zonder scherpte, en een hoge graad van verfijning. Het is geen kwestie van kwaliteit, maar echt een kwestie van smaak of je voor Audirvana of Amarra kiest. Een argument dat volgens sommige mensen erg in het voordeel van Audirvana spreekt is dat deze speler in staat is om zonder plugins en ander ellende ook DSD- en DST-bestanden en SACD-ISO files af te spelen. Aangezien er steeds meer D/A-converters op de markt verschijnen die deze formaten aankunnen begint dit een interessante optie te worden. Audirvana maakt, net als Fidelia, gebruik van de zeer goede Izotope 64 digitale processing-engine en voegt daar sinds de jongste versie ook weer spelen in Integer-mode aan toe. Daarmee kun je DAC’s die daar geschikt voor zijn rechtstreeks op hun eigen (en dus ideale) bitrate en samplingfrequentie aansturen, zodat ze fluitend en met beide handen in de zakken de conversie naar analoog kunnen uitvoeren zonder dat er eerst een digitale herberekening moet worden gemaakt. Dat heeft aanzienlijk minder rekenfouten en dus een schoner geluid tot gevolg. Audirvana+ is prettig in het gebruik, ook als je het als ‘schil’ rond iTunes gebruikt.

download hier Audirvana

Amarra

Als ‘schil rond iTunes’ (maar bij de twee duurste varianten ook als stand-alone speler) is Amarra van Sonic Studio zeer prettig in het gebruik. De interface is fraai en sluit goed aan bij iTunes. Je hoeft in principe bijna geen instellingen aan te passen. Dat kán wel, maar Sonic Studio heeft een soort van algemene preset voor Amarra bedacht waar ik weinig tot niks op aan te merken heb. Amarra komt in drie smaken, die niet alleen in prijs maar ook in complexiteit toenemen. De goedkoopste versie (iets minder dan €38) is Amarra Hifi. Voorheen was deze versie een beetje beperkt in zijn maximale samplingfrequentie (96 kHz), maar de nieuwste versie speelt nu vrolijk bestanden tot 192 kHz af. Voor mensen met een grote bibliotheek FLAC files is Amarra Hifi misschien niet de beste keuze, want deze versie kan ‘native’ (dus binnen zijn eigen ‘engine’) geen FLAC files afspelen met iTunes als interface. Wel biedt Amarra Hifi de mogelijkheid om FLAC files om te zetten naar AIFF, de door Apple ontwikkelde variant van WAV. Dat klinkt handig, maar de voorlaatste versie van Amarra Hifi zette HiRes FLAC (bijvoorbeeld 24/96) dan wel om naar 16/44.1 AIFF. Hoe dat in de nieuwste versie is heb ik niet kunnen controleren, en Sonic Studio geeft hier geen informatie over op hun website. Ik zou voor de omzetting naar AIFF (of ALAC, de Apple tegenhanger van FLAC) sowieso liever het gratis programma XLD gebruiken. Maar goed, die ‘problemen’ heb je met de duurdere versie van Amarra (die tegenwoordig simpelweg ‘Amarra' heet en ongeveer €140 kost) dus niet. De sound-engine in deze duurdere versie is in principe hetzelfde als bij Amarra Hifi, maar je krijgt er de mogelijkheid van native FLAC afspelen bij omdat je vanuit elke map op je computer gewoon FLAC bestanden naar het apart te openen Playlist venster kunt slepen. Bovendien ondersteunt deze duurdere versie sample-rates tot 384kHz en worden er meer mogelijkheden van de Engine gebruikt, zoals een beperkte ‘room correction’. Daarnaast speelt Amarra in tegenstelling tot Amarra Hifi de bestanden uit een cache (een geheugen dat eerst gevuld wordt en waarin sneller en nauwkeuriger bewerkingen kunnen worden uitgevoerd dan on-the-fly), waardoor een veel stabielere weergave wordt bereikt. De instapversie Amarra Hifi klinkt trouwens al erg goed; warm, transparant, kleurrijk en zeer fijnzinnig, maar deze duurdere Amarra doet daar een aardige schep bovenop. Dat mag trouwens ook wel voor de meerprijs. Wie echt in de bus wil blazen kan ook nog Amarra Symphony aanschaffen voor iets minder dan €600. Voor die nogal forse meerprijs krijg je niet alleen een paar nauwkeurige VU-meters (mwâh…) maar ook een veel betere Room Correction met IRC (Impulse Response Correction). Dat is een zeer geavanceerde tuning-engine die niet alleen de EQ en de fase van het geluid instelt op basis van specifieke meetgegevens, maar die ook de impulsweergave op de luisterplaats verbetert. Dat zou volgens Sonic Studio een nóg betere en vooral coherentere weergave moeten opleveren. Daarvoor moet je overigens ook nog een gekalibreerde meetmicrofoon hebben (dus meestal domweg aanschaffen). Gezien de kostprijs van zowel de software als de vereiste microfoon heb ik deze versie niet uitgeprobeerd. Ook al krijg je voor de €600 die Amarra Symphony kost wél 2 licenties, waarmee je de software op twee verschillende computers kun installeren. Wie de ultieme geluidskwaliteit wil en daar alles voor over heeft moet zeker de aanschaf van Amarra Symphony overwegen. Wie gewoon veel FLAC bestanden wil kunnen afspelen zonder eerst te moeten converteren is Amarra het meest geschikt, en wie uitsluitend Mac-bestandsformaten in zijn iTunes bibliotheek heeft zitten zal van Amarra Hifi ook al heel gelukkig worden.

download hier Amarra

JRiver Media Center

JRiver is een beetje een vreemde eend in de bijt. Tot voor kort was het de populairste high-end audiospeler voor het Windows platform, maar sinds april 2013 is er op veler verzoek ook een versie voor de Mac beschikbaar. De nummering loopt gelijk met die van de Windows-versie, en dus zijn we inmiddels al bij versie 19 van JRiver Media Center, zoals hij voluit heet, aangekomen. Hoewel de eerste Mac-versie (MC18) nog erg ‘buggy’ was en eigenlijk ook niet erg goed klonk hebben de programmeurs van JRiver Inc. goed werk geleverd voor de opvolger. De huidige versie is stabiel en klinkt uitstekend. Persoonlijk vind ik hem klankmatig niet veel onderdoen voor Audirvana+ en Amarra Hifi. Anders, maar niet minder goed. De interface doet denken aan aan kruising tussen iTunes en bekende Windows-spelers als MediaMonkey, Winamp en Foobar2000. Het is even wennen, maar heel lang duurt dat niet. Voor je JRiver kunt gaan gebruiken moet je één of meerdere mappen aanwijzen waarin de bestanden staan die je ermee wil gaan afspelen. JRiver indexeert deze map(pen) om je later de mogelijkheid te geven om binnen de eigen interface te zoeken, en om snelle toegang tot de bestanden te hebben.
JRiver is weliswaar niet erg duur om aan te schaffen (ongeveer €38), maar een klein nadeel van de Windows-afkomst is dat je ongeveer eens per jaar een nieuwe upgrade versie kunt downloaden (en die moet je natuurlijk hebben) waar je steeds ongeveer €11 voor moet betalen. Tussentijdse updates zijn overigens wel gratis. Dat gezegd hebbende is JRiver zijn prijs absoluut meer dan waard. Het is echt een soort Zwitsers zakmes voor hoogwaardige geluidsweergave en -bewerking. Want je kunt er niet alleen al je muziek in alle gangbare bestandsformaten en in elke samplingfrequentie (of toch in elk geval tot 24/192, wat mijns inziens meer dan genoeg is) mee afspelen, maar je kunt er ook batch-conversies naar andere betandsformaten mee uitvoeren en intelligente playlists maken op basis van ‘regels’ (bijvoorbeeld: alleen maar mp3 bestanden met een samplingfrequentie hoger dan 256 kb/s). Echt handig allemaal. In de DSP Studio zijn ook nog allerlei dingen aan te passen. Zo kun je on-the-fly een hoge bitrate laten omrekenen naar een lagere, kun je equalizing en rudimentaire room-correction toepassen, instellingen voor een fijnere hoofdtelefoonweergave maken en je kunt zelfs on-the-fly tempo en pitch aanpassen. Leuk om eens wat mee te spelen, maar het is feitelijk allemaal Spielerei. De huidige OS X versie van JRiver kan in tegenstelling tot zijn Windows-tweelingbroer nog geen cd’s rippen, maar die functie zal in een toekomstige upgrade ongetwijfeld gaan verschijnen. Maar om te rippen kun je denk ik sowieso beter gebruik maken van uitstekende gratis programma’s als MAX en XLD. Wat onder de streep het meeste telt is het gebruiksgemak en de geluidskwaliteit, en die scoren allebei hoog. Een ander sterk punt is dat ook JRiver in staat is om DoP (DSD over PCM) en 2xDSD (dubbele samplingfrequentie) af te spelen in combinatie met een geschikte DAC. Dat zal niet voor iedereen een pluspunt zijn, maar het zit er dus wél op.

download hier JRiver

Conclusie

Ik had me voorgenomen om geen ‘winnaar’ aan te wijzen en dat ga ik dan ook inderdaad niet doen. Mijn mening over het uiterlijk, het gebruiksgemak en de geluidskwaliteit van de verschillende spelers is natuurlijk hoogst subjectief. Ik laat het dan ook liever aan de lezer over om op basis van mijn beschrijving (en de genoemde prijzen) een eerste keuze te maken en dan via de opgegeven links eens te gaan koekeloeren of het echt wat is. Alle spelers hebben een proefversie die gratis kan worden gedownload, dus probeer vooral wat uit zou ik zeggen. In alle gevallen zal de weergave verbeteren ten opzichte van standaard iTunes.

Wat ik nog wel zal doen is hieronder de twee cd’s noemen (die voorzien zijn van een Spotify-link) waarmee ik in voorkomende gevallen de vergelijkende luistertests heb gedaan. Het zullen voor de meeste mensen waarschijnlijk onbekende artiesten en titels zijn, maar luister er desondanks toch eens goed naar, dan wordt als het goed is snel duidelijk waarom ik ze koos. Heel veel luisterplezier alvast!

CFCF - Outside

Ottmar Liebert - One Guitar