Anja Garbarek, Jóhann Jóhannsson en Lynni Treekrem

Scandinavische soundtracks voor de naderende herfst

Ik weet niet hoe lang ik het nog volhoud om thematisch samengestelde muziekrecensies te verzinnen, maar zo lang de inspiratie me niet in de steek laat ga ik ermee door. De albums die in deze review centraal staan hebben een paar dingen met elkaar gemeen. Het zijn ten eerste alle drie soundtracks (nou ja, twee zéker, en de derde daar klets ik me zometeen wel uit…) en ten tweede zijn ze gemaakt door Scandinavische muzikanten. Hetgeen associatief - en volkomen onberedeneerbaar - bij mij toch een wat desolate, herfstige sfeer oproept. De keuze voor soundtracks ligt trouwens niet zo heel erg voor de hand bij mij, want hoewel ik er ruim 200 in mijn collectie kom ik nu bij mijn ‘ten derde’ overeenkomst: de drie soundtracks in deze review staan muzikaal wat mij betreft ook heel goed op zichzelf. Wat ik een belangrijke eigenschap vind als ik ze puur op hun muzikale merites wil beoordelen. Hoewel de soundtrack een steeds belangrijker onderdeel van moderne films is - al was het alleen maar om achteraf extra verdiensten uit de verkoop ervan te kunnen genereren - en daarom ook steeds uitgesprokener wordt, is hun primaire taak, althans wat deze wat ouderwetse scribent betreft, nog steeds dat ze de beelden van de film moeten ondersteunen, maar nooit in de weg mogen zitten. Veel componisten hanteren gelukkig nog steeds diezelfde opvatting, maar dat zorgt er óók voor dat veel soundtracks zónder de beelden die ze begeleiden een flink deel van hun zeggingskracht verliezen. Enfin, bij deze drie soundtracks van Anja Garbarek, Jóhann Jóhannsson en Lynni Treekrem is dat volgens mij dus niet zo. Lees, luister en oordeel zelf…

Anja Garbarek - The Road Is Just A Surface

Anja Garbarek is de dochter van de bekende Noorse sopraansaxofonist Jan Garbarek. Sinds haar toen nog Noorstalige debuut Velkommen In uit 1992 brengt zij met flinke tussenpozen albums vol steeds verfijndere popliedjes uit, met het sprookjesachtige Smiling & Waving uit 2001 als artistiek hoogtepunt. Dat ‘popliedjes’ mag overigens met een flinke korrel zout genomen worden, want in de hitparade zul je haar vaak wat experimentele en flink met jazz en folk gekruide liedjes niet tegenkomen. Na de soundtrack voor de film Angel A van Luc Besson uit 2006 trok ze zich langere tijd terug uit de muziek. Ze werd moeder en koos ervoor om meer tijd voor haar dochter vrij te maken. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, en op 31 augustus van dit jaar bracht ze haar meest ambitieuze werk tot nu toe uit. The Road Is Just A Surface is de soundtrack voor een muzikaal theaterstuk dat ze maakte in opdracht van het prestigieuze Bergen International Festival. Er bestaan twee versies van het album. De versie met de rode belettering bevat de volledige ‘theatrical version’. Hier staan de liedjes niet alleen in een andere (namelijk de oorspronkelijke) volgorde op, maar worden ze door sfeervolle soundscapes met elkaar verbonden. Mijn persoonlijke voorkeur gaat zonder meer uit naar deze versie. Muzikaal gezien is de signatuur van Anja vooral in de liedjes duidelijk te herkennen, maar de artistieke samenwerking met producer Kåre Vestrheim, die eerder o.a. met Motorpsycho werkte, levert in zijn geheel haar meest experimentele album tot nu toe op. Het draait op The Road Is Just A Surface sterk om klank en textuur, die wat mij betreft érg goed passen bij het beklemmende thema van emotionele gevangenschap. Het is een caleidoscopisch album waar je ademloos in wordt meegezogen, en waarin allerlei laagjes achter laagjes verstopt zitten die herhaald luisteren tot een plicht maken. Waar de avontuurlijk ingestelde muziekliefhebber uiteraard gretig aan toegeeft. De dynamiek is enorm, en de registratie is loepzuiver, wat luisteren op een goede hoofdtelefoon of hifi-installatie tot een waar feest maakt.

Luister naar The Road Is Just A Surface met Spotify:

Of in FLAC via de browserversie van TIDAL (abonnement vereist)

Jóhann Jóhannsson - Mandy [Original Motion Picture Soundtrack]

Als je het over iconische soundtracks hebt mag die voor Blade Runner van Ridley Scott niet ontbreken. Dit door Vangelis gecomponeerde meesterwerk uit 1982 heeft zo krachtig de weg geëffend voor elektronische muziek in de film dat het gerust een kantelpunt in de geschiedenis van de soundtrack genoemd mag worden. Voor de soundtrack van de lang verwachte opvolger, Blade Runner 2049, koos Scott in eerste instantie - en wat mij betreft volkomen terecht - voor de IJslandse componist Jóhann Jóhannsson, die gedurende de opstartfase van het project echter vrij plotseling werd vervangen door ‘soundtrackmoloch’ Hans Zimmer. Dat was de ‘veilige’ keuze denk ik, met meer kans op een Oscar voor Beste Muziek (waarvan trouwens zowel de nominatie als dus ook de winst aan de neus van de producenten voorbij gingen). De uitermate beklemmende, bijna hallucinogene soundtrack voor de ‘revenge thriller’ Mandy, die Jóhannsson vlak voor zijn dood in februari van dit jaar voltooide, toont wat mij betreft aan hoe fout de keuze van de Blade Runner producenten was om Jóhannsson te elfder ure te passeren. Zijn elektronische soundscapes, aangevuld met de moddervette gitaartexturen van Stephen O’Malley van de groep Sunn O))), maken de soundtrack van Mandy tot een uitermate intense luisterervaring. Ondanks de zware, duistere geluidsmuren die het tweetal om de luisteraar heen bouwt is de productie open en weids, en is het buitengewoon eenvoudig om in deze muziek te verdwalen, waarna je de hoofdrolspeler in je eigen, zelfverzonnen thriller wordt.

Luister naar Mandy met Spotify:

Of in FLAC via de browserversie van TIDAL (abonnement vereist)

Lynni Treekrem - Haugtussa

De ‘klassieker’ in deze drieluik-review is alleen met de nodige fantasie echt een soundtrack te noemen. Maar ik vond hem té goed in het thema passen om hem niet mee te nemen, en bovendien is het gewoon een bloedmooi album. Lynni Treekrem is een Noorse zangeres die weliswaar in Seattle werd geboren, maar al op jonge leeftijd door haar ouders mee terug naar hun geboorteland werd genomen. Haar album Haugtussa is gebaseerd op een epische gedichtencyclus van de Noorse schrijver Arne Garborg, die vertelt over Veslemøy, een meisje met helderziende gaven dat ziet welk dier er (symbolisch) achter elk mens staat, en daar gevoelsmatig mee worstelt. Op een dag wordt ze bijna ontvoerd naar ‘onder de berg’ (het rijk van de Trollen) en wordt vanaf dat moment Haugtussa (letterlijk Bergmeisje) genoemd. Het verhaal is veel uitgebreider, maar ik wilde het even kort introduceren omdat het betekenis geeft aan de typisch Noorse folkloristische thema’s van de neo-romantische gedichten die Treekrem samen met pianist Ketil Bjørnstad vakkundig op muziek zette. Die muziek heeft dan ook zeker een ‘folky’ inslag, maar bevat ook elementen van akoestische pop en jazz. De dynamische en uiterst transparante registratie door het Noorse label Kirkelig Kulturverksted is om je vingers bij af te likken. Naast de prachtige muziek is dit ook nog één van de allermooiste opnames in mijn collectie.

Luister naar Haugtussa met Spotify:

Of in FLAC via de browserversie van TIDAL (abonnement vereist)