Vangelis - Rosetta Soundtrack

Soundtrack voor een Europese ruimtemissie

Vangelis - Rosetta

Mijn allereerste zelfgekozen elpee kocht ik in de zomer van 1979, toen ik net dertien was geworden. Als ik het Hitdossier erop nasla had ik die zomer bijvoorbeeld kunnen kiezen voor Regatta De Blanc van The Police, Breakfast In America van Supertramp of Daar Bij Die Waterkant van De Havenzangers. Maar tijdens het voorafgaande jaar in de brugklas van de middelbare school was ik door een vriend aangestoken met het virus dat Elektronische Muziek heet. Bij hem had ik naar cassettebandjes geluisterd met muziek van Tomita, Jean Michel Jarre en Vangelis en dat vond ik wel wat. Dus toog ik met mijn verjaardagscenten naar het dichtstbijzijnde filiaal van Van Leest. Na veel wikken en wegen (en weinig luisteren, wist ik veel dat je de intimiderende man achter de balie daar om kon vragen…) liet ik mijn keuze niet vallen op het dat jaar uitgebrachte meesterwerk China, maar koos Heaven And Hell van vier jaar eerder, omdat ik die vurige hoes met die doorzichtige handjes met vleugeltjes zo gaaf vond. Na mijn aanvankelijke teleurstelling (véél te veel ‘klassieke muziek’ en percussie en véél te weinig synthesizergeluiden) begon het album me stiekem toch steeds beter te bevallen en toen een jaar later de legendarische serie Cosmos van Carl Sagan ook nog eens muziek van het album bleek te bevatten was ik verkocht. Een muzikale vriendschap voor het leven was geboren.

Vangelis - een zeer beknopte geschiedenis

De als Evangelos Odysseas Papathanassiou geboren baardige Griek heeft niet zijn hele leven elektronische muziek gemaakt. Zijn wortels liggen in de pop en de progrock. Direct na de middelbare school richtte hij de in Griekenland snel populair wordende band Formynx op, waarmee hij 60’s psychedelica maakte. In 1968 woonde hij in Parijs, waar hij zijdelings betrokken raakte bij de grote studentenopstand. Omdat in Griekenland sinds 1967 een militaire Junta aan de macht was (het zogenaamde Kolonels-regime) die studentenprotesten in dat land met geweld de kop indrukte besloot Vangelis als een soort banneling in Parijs te blijven en met landgenoten Lucas Sideras en Demis Roussos de band Aphrodite’s Child op te richten, waarmee hij in eerste instantie licht psychedelische popdeuntjes maakte. Toen gitarist Silver Koulouris toetrad beleefde de band een stormachtige muzikale ontwikkeling. Die resulteerde in het conceptalbum 666, dat uitkwam in 1971. Een ambitieus werk dat was geïnspireerd op het Bijbelse verhaal over de Apocalyps, dat in al zijn hallucinante afschuwelijkheid staat opgetekend in de openbaringen van Johannes. Met dat magnum opus heeft Vangelis - als toetsenist - wat mij betreft het beste progrock-album uit de geschiedenis gemaakt. Datzelfde jaar nam hij onder leiding van producer Giorgio Gomelsky met een nieuwe groep muzikanten twee verkennende jamsessies op. Die werden een paar jaar later - naar verluidt zonder toestemming van Vangelis en vrijwel zeker door Gomelsky zélf - onder de inmiddels commercieel interessant geworden naam Vangelis uitgebracht als Hypothesis en The Dragon. Gomelsky ontkende overigens in alle toonaarden zijn betrokkenheid. Na een gewonnen rechtszaak verdwenen ze weer voor een tijdje van de markt, maar door fans worden deze albums toch echt als zijn eerste solowerken beschouwd. Het in 1973 uitgebrachte Earth geldt echter officieel als eerste. In elk geval was Aphrodite’s Child in 1972 opgeheven en vanaf dat moment werkte Vangelis als solo-artiest. Vele albums volgden, waaronder ook flink wat soundtracks (zoals een paar zeer fraaie voor natuurdocumentaires van de Franse regisseur Frederic Rossif). Het bleek echter moeilijk te zijn om zijn prog-roots te verloochenen, want in 1976 verleende Vangelis nog zijn medewerking aan het tweede album van de Griekse band Socrates op het album Phos.

Vangelis in 2016 (Foto: lifo.gr)

Oceanic in 1996 geldt als laatste ‘gewone’ album van Vangelis, daarna maakte hij - met steeds langere tussenpozen - alleen nog maar grote thematische soundtracks. Er zat negen jaar tussen de soundtrack voor El Greco uit 2007 en Rosetta, dat eind september 2016 uitkwam. Rosetta is in zoverre een bijzondere soundtrack omdat hij niet bij een film hoort maar bij een echte gebeurtenis. Het is een in opdracht van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA geschreven muzikaal eerbetoon aan de ruimtesonde Rosetta, die op enórme afstand van de aarde de meest spectaculaire capriolen uithaalde om data en foto’s te verzamelen van de kleine komeet 67P/Churyumov–Gerasimenko. Een missie van epische proporties die een al even epische soundtrack verdiende. Daarvoor kun je gerust bij Vangelis aankloppen, maar ik heb om een aantal redenen het wat angstige vermoeden dat het wel eens zijn laatste album zou kunnen zijn.

Groots afscheid

Vangelis is inmiddels 73 jaar oud, en hoewel je er in de mainstream pers weinig over leest - hij leidt een vrij teruggetrokken leven - heb ik uit redelijk betrouwbare bron vernomen dat het niet erg goed gaat met zijn gezondheid. Hij zou niet goed (of helemaal niet) meer kunnen lopen bijvoorbeeld. Daar kun je van alles aan oorzaken bij bedenken, maar laten we het erop houden dat 73 een leeftijd is waarop lichamelijke kwalen zich bij sommige mensen al lang hebben aangediend. Los daarvan zou je, als je zijn afnemende release-frequentie extrapoleert, zijn volgende album verwachten als hij de 82 gepasseerd is. Het kán nog best natuurlijk, maar er zijn wat mij betreft méér aanwijzingen dat Rosetta als een soort van Groots Afscheid is bedoeld. Dát moet ik natuurlijk even uitleggen…

Rosetta - artist impression (Bron: Youtube.com)

In de dagen nadat Rosetta officieel uitkwam hoorde ik vanuit kringen van mede-liefhebbers wat gemor. Er waren al een paar maanden teasers van het album te horen op internet die volgens sommigen niet veel goeds beloofden. Ik was zelf ook niet heel erg onder de indruk - ik miste de analoge klanken van weleer, en vond het allemaal nogal bombastisch klinken - maar ik schortte mijn oordeel op tot ik in de gelegenheid was het album in zijn geheel te draaien. Dat lukt tijdens twee lange autoritten op één dag. Die luistersessies in mijn cocon-op-wielen leverden naast een sterk toegenomen bewondering voor het album ook een latent inzicht op. Alleen vond ik dat zo raar bedacht van mezelf dat ik mijn vermoeden nog minstens drie keer tegen het licht heb gehouden voor ik het veilig achtte om erover te schrijven. Vangelis heeft Rosetta namelijk barstensvol stijlcitaten uit zijn eigen omvangrijke oeuvre gestopt. Het zijn er teveel om op te noemen, en sommige zitten zó goed verborgen dat ik bij elke draaibeurt nog wel wat nieuws ontdek. Als je naar de track Starstuff luistert hoor je bijvoorbeeld duidelijk klanken en thema’s die uit Blade Runner of Chariots Of Fire afkomstig hadden kunnen zijn. In Exo Genesis hoor je wederom Chariots Of Fire maar ook Direct. In Sunlight zijn snufjes Antarctica te horen en in Albedo 0.06 hoor je overduidelijk verwijzingen naar Albedo 0.39 (logisch) en ook weer Antarctica. De titeltrack is bijna een symfonische kopie van de track Alpha op Albedo 0.39. In Philae’s Decent keer ik dan weer terug naar de eerste keer dat ik Heaven And Hell op de mat van mijn toenmalige platenspeler neervlijde. Het is echter niet allemaal even briljant, moet ik met pijn in het hart toegeven. Celestial Whispers is wat mij betreft wel heel erg lichtvoetig (om de uitdrukking ‘mierzoet’ maar niet te noemen). Maar de schade blijft gelukkig zeer beperkt.

Een laatste aanwijzing

Als je als componist in de late herfst van je leven op een nieuw album gaat voordragen uit eigen werk kan dat volgens mij maar twee dingen betekenen: óf je bent door je inspiratie heen, of je wil nog één keer flink uitpakken vóór je het Tijdelijke voor het Eeuwige gaat verwisselen. Ik hou het op dat laatste, hoewel alles in mij hoopt dat er nóg een album zal komen, en nóg een… Ik weiger dan ook iets van symboliek te zien in het feit dat de Rosetta missie vlak na de release van dit album (gepland of in elk geval niet onverwacht) aan zijn einde kwam. Het ding was op, de accu’s waren leeg, de sonde had zijn grootse doel uitstekend gediend en hij is roemvol geland (een troostrijk eufemisme voor neergestort) op de komeet die hij ruim twee jaar lang observeerde. Nee, daar zit het hem niet in. Waar ik wél nog een aanwijzing in zou kunnen zien is het feit dat Vangelis voor het eerst in zijn carrière een duidelijk saluut brengt aan een andere artiest. Dat heeft hij namelijk nog nooit gedaan, zijn werk is altijd oorspronkelijk geweest. Maar in Perihelion is zó duidelijk een ode aan de dit jaar overleden Tangerine Dream oprichter Edgar Froese te horen dat ik me wel héél erg moet vergissen als Vangelis hiermee niet zijn bewondering voor de altijd aanwezige progrock-attitude van zijn collega en tijdgenoot Froese laat blijken. En als je je album dan ook nog eens afsluit met de tracks Elegy en Return to the Void, die natuurlijk zowel op de Rosetta-sonde als op hemzelf kunnen slaan, dan is de cirkel voor mij eigenlijk wel op een hele mooie manier rond.

Luister Rosetta via Spotify:

Of in lossless flac via Tidal (abonnement vereist):