Een Wereld Aan Muziek

Arabische Vertelsels Uit 1001 Albums

Ik krijg wel eens feedback van lezers dat ze mijn keuze voor sommige albums die ik in deze rubriek bespreek niet altijd even goed begrijpen. Dat snap ik heel goed want ik maak het jullie, beste muziekvrienden, niet altijd even gemakkelijk. Ter verdediging van mijn keuzes wil ik graag aanvoeren dat je voor releases uit de mainstream van de hedendaagse muziek al op zoveel plaatsen terecht kunt en dat ik het niet erg zinvol vind om mijn mening (want per saldo is het niet meer dan dat) daar ook nog eens over te geven. Dus in plaats van tijd en moeite te steken in het nieuwe album van David Bowie (wat erg goed is trouwens...) of de Stereophonics (been there, done that, got the t-shirt) probeer ik juist de schandalig onderbelichte prachtmuziek uit de periferie van de mainstream, of zelfs uit de diepe krochten van de obscuriteit, een kans te geven om zich te bewijzen voor de echte muziekliefhebber. Want dat zijn we hier tenslotte toch allemaal, nietwaar?

Nu kan ik eigenwijs zijn en halsstarrig op de ingeslagen weg voortploeteren, maar het zou hooghartig zijn om niet naar vragen van de lezers te luisteren. Daar ga ik binnenkort dan ook iets aan doen, er komt op de een of andere manier ook aandacht voor bekendere bands en albums, maar nu nog even niet...

Als je een muziekliefhebber met een avontuurlijke geest bent ligt de wereld - letterlijk - voor je open. Met internet als schier onuitputtelijke bron van informatie en goederen is het bovendien steeds gemakkelijker geworden om muziek van over de hele wereld te beluisteren en te verzamelen. Dan bedoel ik overigens niet de mooi vormgegeven en heus wel zorgvuldig samengestelde verzamelaars met doorsnee Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse muziek die je in een keurige carrousel-display bij de Wereldwinkel kunt kopen (want ontwikkelingshulp is ook gewoon handel), maar albums van topmuzikanten uit verre landen die soms heel erg in oude tradities musiceren, maar steeds vaker juist zoeken naar een fusie tussen hun muziek en die van andere, net zo avontuurlijk ingestelde muzikanten uit een nog verder land.

Dan ontstaan prachtige hybriden die veel vertellen over beide bronnen en die, in tegenstelling tot de meeste formule-achtige muziek van tegenwoordig, nog echt iets nieuws laten horen. Daarom in deze aflevering van to the MAX een vijftal albums die hun wortels in de Arabische wereld hebben en die in toenemende mate een mengvorm zijn van Traditie, Transitie en Innovatie.

De Invloed Van Arabische Muziek In Europa

Wie de geschiedenis van Spanje een beetje kent weet dat ‘De Moren’ er lange tijd de dienst uitgemaakt hebben. Logisch, want de tocht van Marokko naar Gibraltar is bij wijze van spreken zelfs door een cleane wielrenner op een waterfiets te maken. Die oversteek gebeurde dan ook meerdere keren in de geschiedenis, maar nooit met verstrekkende gevolgen. Tot Noord-Afrikaanse huurlingen, die in het jaar 711 naar Europa kwamen om de burgeroorlog van de toen in Spanje heersende Visigoten te beslechten, besloten om van de gelegenheid gebruik te maken en er maar meteen een eigen veldtocht van te maken. De aansluitende overheersing duurde maar liefst tot 1469 en de invloed strekte zich tot zeer diep in het Iberische schiereiland uit. De grens van het Kalifaat van Cordoba liep min of meer van de voet der Pyreneeën in het oosten tot halverwege wat nu Portugal is in het westen.

Waarom deze uitgebreide geschiedenisles? Vooral omdat je die langdurige invloed niet alleen terugvindt in de Spaanse taal en Architectuur (bijvoorbeeld de kathedraal van Cordoba), maar vooral ook in de muziek. Maar ook omdat het eerste album dat ik introduceer daar alles mee te maken heeft.  Klik om te luisteren op de afbeelding of de titels. Hiermee open je Spotify in een ander scherm.


Als Vroeger

 

Al Turath Ensemble – La Música De Al-Andalus

Het Al Turath Ensemble uit Syrië is een klassiek Arabisch orkest, bestaande uit vocalisten en muzikanten, dat zich toelegt op de traditionele Arabische muziek. Al Turath betekent ook ‘De Traditie”. Het ensemble staat zeer hoog aangeschreven en op dit album onderzoeken ze de muziek die bekend staat als Muwashshaha, een op improvisatie gebaseerde vocale poëtische stijl die ontstond in middeleeuws Spanje in de regio die in de Arabische wereld bekend staat als Al-Andalus (waar denk je dat de naam Andalusia vandaan komt?). Ik realiseer me dat dit voor een eerste kennismaking misschien wat hoog gegrepen is, maar ik begin er toch mee omdat het zo’n prachtige opname is die de ongelooflijk verfijnde Arabische sfeer zo goed weergeeft. De zes zangers worden begeleid door twee violen, een Ud (de Ud of Oud is een Arabische variant op de Luit die als instrument het meeste voorkomt en min of meer de plaats inneemt die de gitaar in de westerse muziek heeft), een Qanun (Arabische Cimbaal of Hakkebord), een Riqq (een soort tamboerijn) en een Darabukkah (een trommel die een beetje op een kleine Djembe lijkt maar die onder de arm gedragen wordt en met de hand en een stokje bespeeld wordt). Er zijn 16 delen op de cd geïndexeerd, maar die lopen naadloos in elkaar over tot een geheel dat precies een uur en een kwartier duurt. De sfeer varieert van uptempo (bijna dansbaar) tot meditatief en als je je eraan overgeeft kom je in een soort dromerige fantasiewereld terecht die gevuld is met woestijnen, oases, zoete pepermuntthee in geurige Soek’s en azuurblauw-met-gouden minaretten boven witgeschilderde stadjes. De klank van de in Aleppo (Syrië) opgenomen cd is geweldig. Als je je ogen sluit ‘zie’ je het ensemble voor je staan in wat een wat afgeplatte halve cirkel lijkt te zijn. De natuurlijke ruimtelijkheid is adembenemend en de klankbalans is uitstekend. Heel erg aanbevolen voor wie echt eens iets totaal anders wil proberen.


Traditie Ontmoet Jazz

 

Rabih Abou-Khalil – Yara

Omdat Jazz toch een soort van universele muzikale taal is kan de oversteek naar andere muzieksoorten gemakkelijk gemaakt worden. Er zijn dan ook erg mooie samenwerkingen tussen Arabische componisten en westerse jazzmusici te vinden waar ik er twee van wil noemen. Rabih Abou-Khalil komt uit Beiroet (Libanon) en is een begenadigd Ud-speler. Yara is de soundtrack van de gelijknamige film van de Turkse cineast Yilmaz Arslan, die gaat over een meisje dat tussen twee culturen gevangen zit. Dit is de minst jazzy release in het oeuvre van Abou-Khalil, albums als Blue Camel, Bukra, The Sultan’s Picnic en Morton’s Foot gaan veel verder in hun fusie met andere stijlen en mengen traditionele Jazz en zelfs Balkan-achtige zigeunerklanken in de opwindende mix. De Ud wordt op deze soundtrack meesterlijk gecombineerd met een viool, een cello en een lijsttrommel (frame-drum) die een heerlijk diep en galmend geluid heeft en waarvan je het vel letterlijk hoort trillen. De muziek is over het algemeen erg rustig en sfeervol en ik denk dat hij, vooral vanwege het ontbreken van zang, een stuk toegankelijker is dan de muziek van het Al-Turath Ensemble. Luister er eens op je gemak naar en sla vooral die andere releases niet over.


Modernere Invloeden

 

Dhafer Youssef – Digital Prophecy

Deze uit Tunesië afkomstige Ud-speler en zanger mengt Soefistische Arabische tradities op fantastische wijze met moderne invloeden, met name jazz. Op Digital Prophecy werkt hij samen met mensen als Bugge Wesseltoft, Jan Bang, Nils Petter Molvaer en Eivind Aarset, die de crème de la crème van de moderne Scandinavische Jazz- en Fusionscene vormen en die een herkenbaar, weids en mysterieus geluid neerzetten. Alleen al de openingstrack is de aanschaf van dit album meer dan waard. De aanzwellende donkere toon waar opeens een heldere pluk op de Ud uit springt en de supermelancholieke melodie die daaruit ontstaat bezorgen mij elke keer weer een rilling van genot. Dhafer Youssef bespeelt de Ud meesterlijk, maar waar ik het echt niet droog bij weet te houden is zijn zang. Tsjongejonge, wat heeft die gast een stem als een engel zeg… Luister naar de track Dawn Prayer en geniet van de soepele vocale capriolen die hij met speels gemak uithaalt. Wacht geduldig tot 2:51, krijg vervolgens kippenvel van je kruin tot je grote tenen van de hoge toon die hij er dan uitperst (ja mensen, dat is een menselijke stem) en reik naar de Kleenex. Dit veelkleurige luisteravontuur is dan ook nog eens prachtig geregistreerd. De klank is vol en gedetailleerd, de vele laagjes die achter elkaar langsschuiven zijn stuk voor stuk te volgen als je over een goede geluidsinstallatie beschikt. Ongelooflijk aanbevolen...

Mercan Dede – Su

Mercan Dede is geboren in de stad Bursa in Turkije en woont tegenwoordig in Montreal. Hij is een aanhanger van het Soefisme (een mystieke pantheïstische beweging binnen de Islam) en bespeelt de Ney (een wat nasaal klinkende herdersfluit die je, als je hem eenmaal hebt gehoord, altijd onmiddellijk associeert met oosterse muziek) en de Bendir, een grote lijsttrommel. Daarnaast is hij bekend als DJ Arkin Allen, een naam waaronder hij opwindende muziek produceert die ook veel invloeden uit de traditionele Turkse muziek laat horen. Het album Su (Water) dat hij onder zijn eigen naam uitbracht is een prachtig amalgaam van wereldmuziek-stijlen. De oosterse toonladders op de Ney en de typische, wat wiegende ritmes die hij op de Bendir speelt verraden steevast zijn afkomst, maar de knorrende Didjeridoo in het nummer Ab-ı Hayat (Water des Levens) of de zangerige Sitar in Ab-ı Lâ’l (Rood Water dat Gloeit als Vuur) verruimen de smaak zodanig dat ik hier voor het eerst in dit verhaal over echte Wereldmuziek durf te spreken. De opname is ook weer buitengewoon goed, vol moderne studiotrucjes om je als luisteraar volledig in de muziek op te laten gaan. Fantastisch album.


Nóg Meer Westerse Invloeden

 

Toufic Farroukh – Drab Zeen

Opnieuw een Libanees, dit keer een saxofonist die in Frankrijk woont en werkt en die jazz maakt met Arabische invloeden. Zijn muziek ligt in dit rijtje waarschijnlijk het verst af van de traditionele muziek waarmee we begonnen, maar is daarom niet minder spectaculair. Hij mengt moderne drum-’n-bass ritmes en scratching met jazz en Arabische sferen. Het nummer waarmee hij het album opent heet Fusic, en dat zegt op een nogal aandoenlijke, zelfs wat knullige manier precies wat hij wil. De Franstalige rap die daarna volgt (Lili s’en Fout) bevat een sample van Marlene Dietrich’s klassieker Lili Marlene, maar ook een verrukkelijke saxofoonsolo van de man zelf. Het wordt verderop in het album zelfs nog aardig funky, maar altijd is daar die ondertoon van Oosters Mysterie. Mijn persoonlijke favoriet is Land Of Milk And Money, dat een onweerstaanbare cadans heeft en waar een korte maar dwarse gitaarsolo in zit die me al diverse snaren op mijn luchtgitaar heeft laten breken. Boeroepers zullen betogen dat de beats op dit album inmiddels een beetje achterhaald zijn en dat er af en toe wel heel plichtmatig gebruik wordt gemaakt van preset-orgeltjes en weet je wat: ze hebben gelijk. Maar dat maakt Drab Zeen er niet minder geweldig om. Een heerlijke plaat om uit de openstaande tuindeuren te laten galmen als je een heerlijk gestoomd sardientje met citroen en kardemom van de barbecue trekt. Of voor het feest na afloop, om lekker op te dansen.