Gaan we weer: WAV klinkt beter dan FLAC

WAV klinkt beter dan FLAC: het gevaar van audiofiele gelijkhebberij…

Het is alweer bijna een jaar geleden dat ik me voor het laatst vanaf deze plaats tot de lezers van art’s excellence richtte met een ‘opwindende’ column. Niet dat er de afgelopen tijd niks te mopperen viel, maar andere - en vooral leukere - zaken absorbeerden het grootste deel van mijn tijd. Het werd echter zo langzamerhand toch weer eens tijd voor een stukje welbespraakt fulmineren, vond ik. Voor wat hoognodige en zo objectief mogelijke duiding. Aanleiding deze keer: een recent artikel over de vraag of, en waarom, er verschillen zijn tussen de geluidskwaliteit van WAV- en FLAC-files, dat werd gepubliceerd in het Amerikaanse online hifi-magazine EnjoyTheMusic.

Het is een samengevatte versie van het originele artikel dat in twee delen verscheen in The Absolute Sound, het Amerikaanse hifi-magazine dat niet alleen door mij maar ook door andere insiders als één van de meest toonaangevende in onze branche wordt beschouwd. Laat ik voorop stellen dat ik niet van plan ben om de bevindingen van de auteurs onderuit te trekken. Ik ben het daar namelijk in grote lijnen mee eens. WAV files klinken inderdaad beter dan FLAC files. Wat zit je dan te zeuren Max? Nou, er zitten me naar aanleiding van hun publicatie een paar dingen dwars. Om te beginnen de volstrekt bespottelijke en mijns inziens ook zéér aanvechtbare methodiek die de auteurs hanteren om tot het intrappen van hun open deur te komen. Waarover zometeen meer. Maar ik maak me ook zorgen over de imago-schade die ze met hun bevindingen kunnen toebrengen aan de zich juist weer langzaam van de wereldwijde economische crisis herstellende hifi-branche. Waaróm ik me zorgen maak lees je hier....

Wat is er aan de hand?

Eerst maar eens over het onderzoek zelf. Want het is natuurlijk heel gemakkelijk om te roepen dat een ‘native’ bestandsformaat als WAV beter klinkt dan een gecomprimeerd bestandsformaat als FLAC (wat zowel in theorie als in de praktijk klopt, hoe ‘lossless’ FLAC op papier ook mag zijn), maar op welke manier ga je dat aantonen? Geluidskwaliteit is volgens mij voor een flink deel subjectief en aan smaak onderhevig. Collega’s en andere branchegenoten die beweren dat ze een manier hebben gevonden om geluidskwaliteit te kwantificeren - en er dus een absolute eenheid van kunnen maken - heb ik dan ook altijd wat meewarig aangekeken. Die ontdekking zou namelijk het doodvonnis voor de hifi als branche betekenen, denk daar maar eens even goed over na… Gelukkig speelt smaak ALTIJD een belangrijke rol in dit soort verhalen, onthoud dat! Enfin, een absolute bewering vraagt om sluitend bewijs, en dat is waar het wat mij betreft misgaat in deze publicatie. Al in een eerdere artikelenreeks van dit schrijversduo heb ik me verwonderd over de methodiek die ze gebruikten om onder meer ‘aan te tonen’ dat computer-audio vanaf een Windows PC beter klinkt dan vanaf een Mac. Hoe hebben ze dat vastgesteld? Hou je vast…

Hangt dat lint wel recht?

Ze hadden in de loop der tijd ontdekt dat ‘een zeer beperkt aantal opnames’ bepaalde klankmatige details bevat die de felbegeerde dimensie ‘hoogte’ in een hifi-systeem kunnen laten horen. Om dat goed te kunnen horen hebben ze een volledig getweakte set opgebouwd. Geen kinderachtig spul, maar met o.a. DSP units die volgens mij nauwelijks in particuliere luisterruimtes worden gebruikt. Toen zijn ze zich op een nóg kleiner aantal van die nauwelijks voorkomende opnames (namelijk één ervan) gaan concentreren. Sterker nog, het ging ze om slechts één bepaalde passage waarin een vrouwenstem hoorbaar boven de luidsprekers geprojecteerd werd. Om bij verschillende bestandsformaten en computer/DAC configuraties te kunnen vaststellen hoe hoog die vrouwenstem werd geprojecteerd monteerden ze een meetlint aan het plafond dat tussen de luidsprekers omlaag hing. De geschiedenis vertelt niet of het een gekalibreerd meetlint was, maar gezien het wetenschappelijke karakter van de procedure neem ik maar even aan van wel…

Hun stelling: hoe hoger de stem werd geprojecteerd, hoe beter de weergave was. Met grafiekjes en al, uiteraard, hoe ga je anders conclusies trekken? Mijn aanname: hun hoogst subjectieve uitkomst geldt dan misschien voor hún hifi-set, in hún luisterruimte, maar bij mij in de huiskamer, met mijn hifi-set zou het wel eens totaal anders kunnen uitpakken. Kortom: een veel te dun haakje om een meta-conclusie als ‘Een PC klinkt beter dan een Mac’ aan op te hangen. Voor het ‘WAV klinkt beter dan FLAC’ artikel waarover ik nu in zulke bloemrijke bewoordingen schuimbek hebben ze deze methode opnieuw gebruikt, alleen werd nu één op een harp gespeeld akkoord als referentie gebruikt.

Luisteren naar plaatjes...

Deugt er dan helemaal niks aan dat onderzoek? Toch wel. In het artikel melden de auteurs namelijk ook dat er dingen fout gaan bij het terug omzetten van FLAC naar WAV, en dat de oorzaak die zij daarvoor denken te hebben ontdekt ook wel eens de mindere geluidskwaliteit van FLAC zou kunnen verklaren. Dat is - ondanks de discutabele meetmethode die ze gebruiken - wel degelijk interessant. FLAC geldt immers als ‘lossless. Waar gaat het dan fout? In theorie betekent ‘lossless’ dat er bij het terug omzetten naar het native bestandsformaat (van FLAC naar WAV) geen data verloren gaat, kortom: dat het resultaat exact hetzelfde is als vóór het omzetten van WAV naar FLAC. Bij een ‘schone’ conversie, dus waarbij uitsluitend muziekdata worden gecomprimeerd en weer gedecomprimeerd, en waarbij de computer zich uitsluitend bezighoudt met die taak, klopt dat. Alleen gebeurt dat in de praktijk eigenlijk nooit. Om digitale muziekbestanden bruikbaar te maken in een computer- of streaming systeem kun je niet zonder metadata. Metadata vertelt ons naar welk album we luisteren, uit welk jaar het komt, wie de artiest is, in welk genre de muziek valt… Allemaal heel handig bij het navigeren door een grote collectie. En omdat we het liefste ‘op het oog’ browsen willen we ook graag een albumhoesje zien.

Al die informatie wordt opgeslagen in de digitale code van de files. Dat noemen we ‘embedden’. Slimme software haalt die informatie er vóór het spelen weer uit en laat het op de relevante plaatsen op ons beeldscherm zien. Het verschil in geluidskwaliteit zou volgens het artikel worden veroorzaakt door minuscule variaties in ‘computer generated noise’ die ontstaan bij het decoderen van die metadata. Waarbij de relatief grote cover-art als belangrijkste schuldige kan worden aangewezen. En nu neemt het onderzoek weer een vrij bizarre wending. De auteurs zijn namelijk gaan luisteren naar verschillende groottes van embedded cover-art, waarbij ze uiteindelijk concludeerden dat die niet groter mag zijn dan 800 bij 800 pixels en dat er maximale jpeg-compressie moet worden gebruikt.

Iedereen leest mee!

Nu heb ik best veel geduld met de grappen en grollen die de confrères soms rond 1 april proberen uit te halen met hun lezers, maar buiten die fopdag om vind ik dat ‘we’ in het openbaar niet moeten doordraven in ‘onze’ aan autisme grenzende betweterij, die bij het gros van de ongelovigen (niet-audiofielen, bedoel ik natuurlijk…) in de loop der jaren de overtuiging heeft doen postvatten dat de hifi wordt bevolkt door geflipte luchtfietsers waar eigenlijk meteen het busje voor moet worden gebeld.

Discussies over de thema’s die in dit artikel aan de orde komen zouden daarom wat mij betreft op de achtergrond moeten worden gevoerd. Onderzoeken; bron van het probleem ontdekken; oplossen. Meer niet. Het publiceren van dit soort artikelen doet me iets te veel denken aan borstklopperij en geldingsdrang, iets waar ‘we’ binnen de hifi - waar de rondwandelende Messias-complexen soms in de rij staan voor een plekje in de schijnwerpers - sowieso al een ruim overschot van hebben. Het gevaar schuilt in het feit dat iedereen tegenwoordig meeleest. Dit soort artikelen wordt op Facebook gedeeld en komt zo bij mensen terecht die misschien pas net op het glibberige pad van de hifi terecht zijn gekomen en nog aarzelend hun weg zoeken. Als de auteurs van zo’n ‘onthullend artikel’ denken dat ze deze mensen - die de broodnodige jonge aanwas in onze langzaam vergrijzende en dus kleiner wordende doelgroep vertegenwoordigen - er een lol mee doen dan hebben ze het mis. Het enige dat ze ermee bereiken is dat die mensen zich hoofdschuddend afwenden en een andere hobby zoeken…

Laatste overwegingen naar aanleiding van dit artikel

Los van alle discussies over geluidskwaliteit, testmethodes en het gevaar van slechte PR vind ik dat er nog één laatste gat in het artikel moet worden geschoten voor het wat mij betreft naar de bodem van de diepste trog mag zinken. We hadden het eerder over metadata en het belang ervan. Los van hoe je die zou moeten inrichten voor een optimale geluidskwaliteit kunnen we niet anders dan toegeven dat we, nu digitale muziek inmiddels grotendeels om streaming audio draait, niet meer zónder kunnen. En weet je wat? WAV files kunnen maar beperkt metadata bevatten. Waarmee ze dus per definitie ongeschikt zijn voor streaming audio. De auteurs hadden er beter aan gedaan om AIFF als ongecomprimeerd, native bestandsformaat te promoten. Maar nee, want dát is natuurlijk ontwikkeld door Apple, en zo’n advies zou afbreuk doen aan hun eerdere conclusie dat een Mac minder goed klinkt dan een Windows-Computer. Soms lijkt hifi echt heel erg op politiek…