Nadia Struiwigh, Dasha Rush en AGF

Omhoog duwen tegen het glazen plafond

In deze muziekreview aandacht voor de nieuwe albums van Nadia Struiwigh en Dasha Rush, en voor een bijzondere en poëtische klassieker uit 2003.

In mijn vorige muziekrecensie besteedde ik aandacht aan twee nieuwe albums én een klassieker die gemaakt zijn door vrouwen. Dat ik daar een kanttekening bij zette over het risico van paternalistische recensies leek in die context misschien wat overdreven, er zijn immers genoeg geweldige vrouwelijke artiesten actief in de muziekwereld. Maar ik had toen al besloten dat ik er een tweeluik van zou maken, waarvan dit laatste deel zich zou richten op vrouwen in de elektronische muziek. Want als er érgens in de muziekwereld nog sprake is van een glazen plafond, dan is het denk ik toch wel in dit genre. 

Muziek die voortkomt uit technologie, dus méér iets voor mannen; dat is hoe veel mensen naar elektronische muziek kijken. Misschien komt dat omdat de geboorte van het genre plaatsvond in een Eindhovens laboratorium van een grote gloeilampenfabriek, maar ik denk niet dat veel liefhebbers van elektronische muziek weten wie de in hemdsmouwen en stropdas geklede heren Dick Raaijmakers, Tom Dissevelt en Henk Badings waren. Het zal hem eerder zitten in het feit dat je in de annalen van de muziekgeschiedenis echt met een lampje moet zoeken naar vrouwen die zich op professioneel niveau met elektronische muziek bezighielden. En zelfs dan klinken namen als Laurie Spiegel, Constance Demby, Pauline Anna Strom en zélfs Suzanne Ciani (die samenwerkte met Vangelis) veel liefhebbers van het genre nog onbekend in de oren.

Gelukkig wordt er het afgelopen anderhalve decennium steeds nadrukkelijker tegen het glazen plafond geduwd door artiesten als Kaitlyn Aurelia Smith, Gazelle Twin, Julianna Barwick, Laurel Halo en Holly Herndon. Sommigen van hen hebben een wat gematigdere stijl, anderen zoeken wat meer het experiment op. Wat hen lijkt te verbinden is de drang om niet per se béter te zijn dan hun mannelijke collega’s maar vooral ánders. Er worden zowel klankmatig als compositorisch erg interessante nieuwe keuzes gemaakt. Ook de dames die in deze recensie centraal staan behoren tot deze nieuwe voorhoede in de elektronische muziek, met een spannende mix van traditie en vernieuwing, én met een uniek eigen geluid.

Veel lees- en luisterplezier!

Nadia Struiwigh - Birds Of Paradise

Nadia Struiwigh is een Nederlandse artieste die in Berlijn woont en werkt. Behalve componist en producer van elektronische muziek is ze ook één van de resident dj’s in de beroemde Berlijnse technoclub Tresor. Sommige van haar dampende dj-sets zijn te beluisteren op platforms als Soundcloud, maar voor de albums onder haar eigen naam zet ze een andere hoed op. Het is caleidoscopische luistermuziek waar soms best flink op te bewegen is, maar die zich in het algemeen toch het beste laat consumeren vanuit de gemakkelijke stoel. De verhalende muziek die ze maakt voert de luisteraar mee op lange en interessante luistertrips. Dat doet ze al vanaf haar debuut, de 55 minuten lange ‘EP’ Lenticular uit 2017, maar ik maakte pas via haar tweede album WHRRu uit 2018 kennis met haar bijzondere muziek. Ook dát is een reis door verschillende klanklandschappen waarin vervreemding het meestentijds wint van ritme. En als er dan iets van ritme voorbijkomt is dat net zo vaak een sequencer als een drumcomputer. Die muzikale traditie zette ze voort op het dromerige Pax Aurora uit 2021. Haar nieuwe album Birds of Paradise combineert op sublieme wijze het dromerige van Pax Aurora, het vervreemdende van WHRRu en het onderhuids ritmische van Lenticular. Op haar facebookpagina plaatst ze regelmatig filmpjes waarin ze met allerlei oude en nieuwe apparatuur bezig is. Ze heeft zichzelf wel eens omschreven als ‘een beetje een gearfreak’, maar ze verzámelt niet alleen allerlei synthesizer-modules, controllers en effecten, ze gebruikt én beheerst ze ook. Vooral dat laatste stelt haar in staat om op een intuïtieve en improviserende manier nieuwe tracks te ontwikkelen, en het zou met niet verbazen als een aantal van die spontane muzikale erupties min of meer direct hun weg gevonden hebben naar Birds of Paradise. De eerste helft van het album is vooral dromerig en vervreemdend. Als luisteraar dwaal je, meegevoerd aan haar hand, door steeds veranderende muzikale decors, maar omstreeks het nummer 02nd sluipt er gaandeweg wat meer ritme in de muziek. Vergelijkingen met het betere oude werk van Autechre en Aphex Twin dringen zich daarbij aan me op, maar Nadia blijft zelf de boventoon voeren. Op Endofthe Tunnel hoor ik echo’s van Speedy J. circa G-Spot, maar op cmmn cmmn is op een positieve manier weer geen peil te trekken. De laatste vier tracks van het album worden door ritme gedomineerd, wat de opbouw in intensiteit echt geweldig maakt. Nergens wordt het recht-toe-recht-aan techno, het filmische element in de muziek zorgt daar wel voor, waardoor zelfs de gebroken beat in Yep, Beavers? en het jagende jungle-ritme in de tot het laatst bewaarde titeltrack nooit echt overheersen. Tel daar de kristalheldere productie bij op, en je hebt en album te pakken dat smeekt om telkens een nieuwe draaibeurt. Wat voor mij betekent dat het de potentie in zich draagt om een klassieker in het genre te worden.

Dasha Rush - Comtemplating

De in Rusland geboren Dasha Rush (echte naam Dasha Ptitsyna Van Celst) is een globetrottende muzikante, producer en dj die ‘overal’ woont maar die op vrij jonge leeftijd uit Rusland vertrok om in Parijs een carrière als model na te jagen. Vóór ze die stap maakte had ze al volop faam gemaakt als dj in de Russische rave-scene, die na de val van het ijzeren gordijn in snel tempo opkwam. Het geld dat ze met haar modellenwerk verdiende investeerde ze in haar eerste muzikale releases op kleine onafhankelijke labels, maar haar doorbraak kwam toen ze voor het vooraanstaande electronica-label Raster Noton van Frank Bretschneider en Carsten Nicolai (die we kennen als Alva Noto) haar eerste album Sleepstep - Sonar Poems for My Sleepless Friends uitbracht, dat in 2015 in mijn jaarlijst terechtkwam. Dat album blijkt moeilijk te overtreffen, maar na acht jaar is opvolger Contemplating op veel momenten nét zo’n vervreemdend album als haar geniale doorbraak. Het begint met een enkele herhalende stemsample die een merkwaardig gebroken ritme neerlegt. Het doet een beetje denken aan oud werk van Laurie Anderson. Na twee minuten wordt de vreemde trance die de stem opwekt alweer verbroken door het weidse openingsakkoord van Light and Dust, een dromerig ambient klanktapijt dat me herinnert aan muziek van Richard Barbieri en Harold Budd, maar dan met spookachtige ‘found sounds’ er doorheen om de luisteraar bij de les te houden. Vanaf dat moment drijf je als argeloze toehoorder weer gewichtloos door een warm en pastelkleurig wolkenlandschap. Het is echter geen naar wierook geurende new-age droomsessie, er zitten allerlei ritmische elementen in de muziek die je voortdurend een duwtje naar de volgende zweefsfeer geven. Bijvoorbeeld met een machinaal pulserende (en daarom een beetje aan Pink Floyd’s Welcome To The Machine of On The Run herinnerende) synthesizer en stemsamples in de track Hans Rivers, of Dasha’s echoënde stem die opeens middenin je hoofd opduikt wanneer je met een hoofdtelefoon naar Dubby Doo luistert. Het subtiel wervelende Summer Photons, de minimale breakbeat in LoveX en de relaxte shuffle met walvis-achtige geluiden van Autumn Rivers brengen je tenslotte naar het subtiel rondstuiterende brass-samples van Trumpets of Andromeda. De warme en weidse sound leent zich uitstekend voor een head-trip onder een goede hoofdtelefoon of IEM, maar ook wanneer je er met een goede geluidsinstallatie naar luistert is dit een heerlijk album.

AGF - Westernization Completed

Wanneer we het over de tweede golf van vrouwelijke pioniers in de elektronische muziek hebben zul je niet vaak de naam AGF tegenkomen. AGF was oorspronkelijk de afkorting van Antye Greie Fuchs, voormalige zangeres van de experimentele popgroep Laub, maar tegenwoordig gaat de in Halle (Duitsland) geboren artieste als Antye Greie Ripatti door het leven. Of als Poemproducer, wat al een klein beetje weggeeft in welke hoek je haar visie op de elektronische muziek sinds haar solo-debuut Head Slash Bauch uit 2001 moet zoeken. Wanneer je de genre-metadata die Roon aan haar werk hangt erop naslaat vind je daar behalve Experimental Ambient, Glitch, Electronic en Avant-Garde ook de aanduidingen Spoken Word en (Cut+Paste) Poetry. Zowel op haar albums als bij live-optredens bestaat haar muziek volledig uit ter plekke gemanipuleerde en tot een merkwaardig geheel samengestelde samples van muziek, omgevingsgeluiden en flarden tekst, waar zij live of via samples haar eigen poëzie of die van anderen doorheen vlecht. Dat resulteert steevast in futuristisch aandoende performance-achtige collages van ritme en geluid die kraken en schuren, vervreemden en aan het denken zetten, maar op een onnavolgbare wijze ook heel erg entertainen. Omdat het meestal spontane en schijnbaar non-lineaire gebeurtenissen zijn word je als aandachtige luisteraar vrij snel haar van tijd en plaats gestripte universum ingezogen. Westernization Completed is de in 2003 uitgebrachte opvolger van haar debuut, waarop ze haar techniek verder heeft verfijnd maar ook een iets minimalistischere aanpak hanteert. Op die manier krijgen geluiden en beats meer tijd om zich te ontwikkelen, waardoor het geheel concreter en beter te volgen wordt. En daar profiteert haar onderliggende boodschap van. Westernization Completed draagt die boodschap al in de titel. AGF beschouwt in haar poëzie de gehele westerse samenleving en de rol die technologie daarin speelt, en dat biedt niet altijd een vrolijk uitzicht. Eigenlijk laten haar observaties zich samenvatten in één zinnetje in de track Refail, waar ze zegt: “I live in a safe place…online”. Als je kijkt hoe we er nu voor staan, in onze door technologie gedomineerde maatschappij, dan zou je haar anno 2003 bijna profetische gaven toedichten. Gelukkig laat Westernization Completed zich niet alleen als pamflet beluisteren, maar ook als spannend avant-gardistisch geluidskunstwerk. Avontuurlijke luisteraars: spits uw oren!